Moduł A6: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Objadanie napadowe, przeczyszczanie oraz nadmierna aktywność fizyczna

W  niniejszym module podejmiemy pracę nad niektórymi z głównych symptomów zaburzeń odżywiania. Zdefiniujemy, czym jest objadanie napadowe, zastanowimy się z jakich powodów możesz podejmować takie zachowania oraz poszukamy sposobów, by zwalczyć ich występowanie. Przyjrzymy się również zachowaniom, które mają zrekompensować napadowe objadanie się. Najpierw omówimy przeczyszczanie się poprzez wymuszanie wymiotów oraz nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych, a następnie skupimy się na zdeterminowanej aktywności fizycznej oraz zastanowimy się, jak rozróżnić ją od zwyczajnej, zdrowej aktywności. Przedstawimy też informacje dotyczące nieefektywności tych zachowań kompensacyjnych.

Na czym polega kompulsywne objadanie się?

W module 1 i 3 wspomnieliśmy już krótko o problemie objadania napadowego. Teraz jednak przyjrzymy mu się bardziej wnikliwie. Pamiętaj, że istnieją dwa aspekty napadowego objadania się:

• zjadanie bardzo dużej ilości pożywienia w krótkim okresie czasu (z reguły krótszym niż 2 godziny)
• poczucie braku kontroli.

Po wystąpieniu epizodu objadania napadowego ludzie niejednokrotnie mówią „Nawet jeśli chciałbym, to nie mógłbym tego powstrzymać”. Epizody te często wywołują poczucie winy oraz wstydu. Zazwyczaj też utrzymywane są w sekrecie, ponieważ osoby ich doświadczające boją się, co pomyśleliby inni, gdyby wiedzieli o tym, że ich bliscy czy znajomi są w stanie w sposób niekontrolowany zjeść na raz tak ogromną ilość jedzenia. Często, gdy nikogo nie ma w domu, zjadają wszystko, co jest w lodówce czy spiżarni, a następnie udają się do sklepu, by odkupić te same produkty, tak, aby nikt nie zauważył różnicy.

Określenie „ogromny” w odniesieniu do ilości jest niejednoznaczne. Dlatego też pomocnym jest wyobrażenie sobie, jaką ilość jedzenia określiłaby mianem „ogromnej” jakaś obca osoba.  (Wróć do modułu 4, gdzie znajdziesz przykłady dotyczące tego, co może być uznane za „ogromną ilość”). Gdy osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania zjadają na tyle dużo, iż przestają się czuć komfortowo, określają to często jako „objadanie napadowe”. Może być jednak tak, że to, co dla nich stanowi „objadanie się”, dla innych ludzi byłoby zjedzeniem „normalnej” ilości pożywienia. Dyskomfort towarzyszący im w tej sytuacji jest zazwyczaj wynikiem tego, iż złamali jedną z narzucanych sobie zasad dietetycznych.

Zastanów się chwilę, czy problem napadowego objadania się dotyczy także ciebie – jeśli tak, to jak często, kiedy i gdzie trafiają ci się jego epizody, jakie są twoje doświadczenia z objadaniem napadowym i jak dzięki nim się czujesz. Czy to, ile i jak jesz jest już „objadaniem napadowym”? Czy może chodzi o to, że czujesz brak kontroli nad tym, iż jesz trochę więcej niż przyzwala ci twoje poczucie komfortu? Zapisz swoje przemyślenia poniżej.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Dlaczego ludzie doświadczają napadowego objadania się?

Istnieją dwa powody, dla których ludzie doświadczają epizodów objadania napadowego. Po pierwsze, niektórzy objadają się, ponieważ odczuwają fizjologiczne konsekwencje głodu. Po drugie, niektórzy objadają się, żeby regulować, kontrolować albo osłabić nieprzyjemne uczucia i nastrój. W niniejszym module przyjrzymy się fizjologicznym skutkom głodu i ich wpływowi na zachowania powiązane z napadowym objadaniem się, ponieważ jest to problem, z którym musisz poradzić sobie już na początku procesu zmian. Wpływ nastroju na napady objadania się zostanie przeanalizowany w następnym module.

W module 3 omówiliśmy, jak ograniczenia dietetyczne prowadzą do odczuwania ekstremalnego głodu oraz nadmiernej koncentracji na jedzeniu, co zaś może skutkować w okresach niekontrolowanego objadania się. Wkrótce te ograniczenia dietetyczne wraz z napadowym objadaniem się zaczynają tworzyć podstępny cykl. Jest to kluczowy mechanizm podtrzymujący zaburzenia odżywiania, więc przyjrzymy mu się teraz szczegółowo. Historia przedstawiona poniżej ilustruje, w jaki sposób powstaje cykl głodu fizjologicznego oraz napadów objadania. Podczas czytania zastanów się, czy wydarzenia i uczucia opisane w historii, odnoszą się w jakiś sposób do twoich własnych doświadczeń.

Przykład cyklu głodu i objadania się: historia Emmy

Emma była niezadowolona ze swojej wagi i sylwetki, dlatego postanowiła przejść na dietę. Opierała się ona głównie na dwóch założeniach: jeść mniej i unikać smakołyków takich jak czekolada czy lody. Przez jakiś czas udało jej się przestrzegać tych zasad, jednak wkrótce zaczęła ciągle czuć się głodna. Zauważyła również, że myśli o jedzeniu znacznie więcej niż przed rozpoczęciem diety, szczególnie o czekoladzie. Czwartego dnia, po powrocie z pracy, złamała regułę i zjadła zbyt dużo, sięgając też po „zabronione” jedzenie – pól litra lodów. Po tym wszystkim czuła się nieszczęśliwa i zdenerwowana. Przerwała dietę i czuła się brzydka i gruba. Zdecydowała się na ponowną próbę, jednak tym razem dieta miała opierać się na bardziej restrykcyjnych zasadach. Miała jeść jedynie małe śniadanie, a następnie nic przez cały dzień aż do kolacji. Przez trzy dni udało jej się przestrzegać takiej diety i rzeczywiście w tym czasie jadła bardzo niewiele. Była z tego powodu zadowolona, jednocześnie jednak nieustannie towarzyszył jej głód, czuła się pozbawiona energii i nie mogła się na niczym skoncentrować. Im bardziej głodna się czuła, tym częściej myślała o jedzeniu. Cały dzień jej myśli oscylowały wokół tego tematu. Szczegółowo wyobrażała sobie przygotowywanie wszystkich swoich ulubionych dań, jednocześnie w tych wyobrażeniach ich nie spożywając. Im silniej starała się unikać jedzenia, tym trudniejsze się to dla niej stawało. Trzeciego popołudnia głód był na tyle intensywny, że poddała się i zjadła wszystko, co tylko znalazła w kuchni.  Skonsumowała trzy opakowania ciasteczek, resztę wczorajszej kolacji (potrawka z mielonego mięsa i ziemniaków oraz połowa szarlotki) i lody. Emma zjadła to wszystko w pośpiechu, początkowo czując niezwykłą przyjemność. Jednak nie miała kontroli nad tym, co robi i jadła aż zaczęła czuć się nieprzyjemnie pełna, a gdy skończyła, była zdenerwowana i przygnębiona.  Wstydziła się swojego zachowania i czuła się winna z powodu złamania zasad. Przyrzekła sobie, że nie podda się pokusie ponownie i powróciła do restrykcyjnych założeń diety. Wkrótce Emma znalazła się w pozornie nieodwracalnym cyklu głodu i objadania napadowego.

Jakie są konsekwencje surowych zasad żywieniowych?

Historia ta nie jest wyjątkowa. Emma rozpoczęła dietę i nie udało jej się jej utrzymać. Każda porażka czyniła ją jeszcze bardziej zdeterminowaną do ograniczania jedzenia. Jako że założenia diety stawały się coraz bardziej restrykcyjne, nie była to już zwykła „dieta”. Emma starała się przestrzegać rygorystycznych zasad dietetycznych mających formę zasad, które omówiliśmy w module 1 i 3. Są one sztywne i nie pozwalają na żadne okazjonalne odstępstwa. Czy ty także przestrzegasz takich reguł? Narzucanie sobie surowych zasad oraz silne ograniczanie spożywanego jedzenia zawsze będzie prowadziło do ekstremalnego głodu  i nadmiernego skoncentrowania na jedzeniu, których to doświadczyła Emma. Jest to naturalna fizjologiczna reakcja; twój organizm stara się zmusić cię do jedzenia, by otrzymać składniki odżywcze niezbędne do jego funkcjonowania.  Właśnie ta fizjologiczna reakcja sprawia, iż napady objadania są nieuniknione. Rozczarowanie oraz poczucie winy, wynikające z objadania się, zachęcają ludzi, dokładnie tak jak Emmę, do tego, by obiecać sobie, iż następnym razem uda im się ograniczyć ilość spożywanego jedzenia. Niestety często odnoszą porażkę, a surowe zasady żywieniowe jedynie wspierają cykl głodu i objadania się.

Jak radzić sobie z atakami kompulsywnego objadania się?

Czy rozpoznajesz cykl głodu i objadania się w swoich własnych doświadczeniach? Jeśli tak, koniecznie musisz go przełamać, by poradzić sobie z zaburzeniami odżywiania. Aby to zrobić, należy odnieść się do zachowań mających na celu ograniczanie jedzenia. Szczegółowo omówimy restrykcje w przyjmowaniu pożywienia w module 8. Może wydawać ci się, iż ograniczenia te są odpowiedzią na twoje pragnienie schudnięcia oraz lęk przed byciem grubym. Jednakże tak naprawdę są one bardziej problemem samym w sobie niż rozwiązaniem. Pamiętaj, tak jak wcześniej już mówiliśmy, ograniczenia dietetyczne są elementem utrzymującym zaburzenia odżywiania. W module 5 przedstawiliśmy praktyki regularnego jedzenia, które mogą pomóc ustrukturyzować nawyki żywieniowe. Gdy jesz regularnie, przy okazji każdego posiłku musisz przyjąć tyle jedzenia, by nie czuć potem głodu. Gdy twoje ciało jest wystarczająco dobrze odżywione, twój umysł przestanie się koncentrować na jedzeniu. Zauważysz, iż nie odczuwasz już potrzeby objadania napadowego i przełamiesz tym samym podstępny cykl!

Ponadto, gdy pozostawiasz przerwy między posiłkami (w ciągu dnia) dłuższe niż 4-5 godzin, twój organizm przestawia się na tryb głodówki. Przygotowuje się w ten sposób na niewystarczającą ilość składników odżywczych i spowalnia procesy metaboliczne, co pomaga oszczędzać energię. Oznacza to, iż następny posiłek, który zjesz zostanie przetworzony tak, by zachować jak najwięcej energii…co zmniejsza efekt utraty wagi.

Rzadsze jedzenie oraz przyjmowanie mniejszej jego ilości SPOWALNIA twój metabolizm, co znaczy, że ciało wolniej spala energię dostarczaną z pożywieniem i gromadzi tę energię w postaci tłuszczu.

Radzenie sobie z atakami objadania napadowego

Nawet jeśli zaczniesz jeść regularnie oraz ograniczysz ilość restrykcji żywieniowych, możesz zauważyć, iż czasami nadal zdarza ci się objadać. Jest to zrozumiałe, zwłaszcza jeśli jest to nawyk, który towarzyszył ci przez długi okres czasu. Nie załamuj się! Istnieją sposoby, by podważyć automatyczne aspekty objadania napadowego i przekonasz się, że naprawdę posiadasz kontrolę nad swoimi zachowaniami związanymi z jedzeniem.

Wyobraź sobie następującą sytuację:

Po drodze z pracy do domu poszedłeś do sklepu i kupiłeś torbę pełną jedzenia. Do domu docierasz o 16.30 i spodziewasz się, że twój partner wróci dopiero o 17.30. To, co z reguły wówczas robisz to zjedzenie wszystkiego tak szybko, jak to możliwe, nie koncentrując się nawet na smakach. (Jeśli ponadto zmuszasz się do wymiotów, prawdopodobnie zaplanujesz chwilę, by zwymiotować oraz posprzątać po sobie toaletę zanim wróci twój partner.)

A oto kilka przydatnych strategii, które pozwolą ci przejąć pewną kontrolę nad napadami objadania się:

Świadome jedzenie

Jeśli tak czy owak zamierzasz objadać się i przyjmować wielkie ilości kalorii, powinieneś chociaż uświadomić sobie, co jesz. To także zmniejsza dynamikę epizodów. Gdy objadasz się, jesz jedzenie prosto z opakowań, wkładając do ust tyle, ile możesz zmieścić i nie zważając na to, co ani jak dużo jesz? Niektórzy ludzie porównują swój stan podczas napadów objadania do transu.  Jest to właśnie spożywanie pożywienia w sposób pozbawiony świadomości. Co za szkoda! Jeśli chcesz przyjmować tak wiele kalorii, czemu nie miałbyś chociaż mieć z tego przyjemności?!

Poniżej znajduje się kilka sugestii, które pomogą ci jeść bardziej świadomie:

• Przełóż jedzenie na talerz lub miseczkę zanim zaczniesz je jeść. Na przykład zamiast jeść lody prosto z pudełka, nałóż kilka łyżek do pucharka. Zamiast jeść jedno ciasteczko po drugim prosto z opakowania, połóż 6-8 z nich na talerzyk. W przypadku chipsów, zamiast jeść je garściami z paczki, przesyp połowę jej zawartości na miseczkę – a następnie zjedz.
  • Zwróć uwagę na to, co jesz podczas napadów:
• Zwróć uwagę na to, co jesz bez oceniania tego. Gdy zjadasz ciasteczka czekoladowe, możesz pomyśleć: „Kruchość kontrastuje z rozpływającą się czekoladą” lub „Smakują jakby były trochę czerstwe. I bardzo, bardzo słodkie”.
• Gdy zjesz już wszystko, co było na talerzu lub miseczce, zadaj sobie pytanie: „Co chcę teraz zrobić?” Po talerzyku z 8 czekoladowymi ciasteczkami możesz pomyśleć: „Smakowały mi. Zjem jeszcze jedną taką porcję” lub „Były bardzo słodkie i naprawdę mam teraz ochotę na kawałek chleba z masłem”. Możesz też uznać, iż najadłeś się już wystarczająco.

Ważne, byś był świadomy tego, co robisz – pozwala to na rozwinięcie większej kontroli. W następnym module powiemy więcej o świadomości podejmowanych zachowań.

Odwlekanie w czasie napadów objadania

I znów, jeśli zamierzasz objadać się tak czy owak, wówczas warto podjąć świadomy wysiłek, by opóźnić w czasie wystąpienie epizodu. Zacznij od tego, by odczekać jedynie 30 sekund. Po nałożeniu na talerz lub do miseczki pierwszej porcji jedzenia, odmierz 30 sekund na zegarku lub powoli policz do 30 i pod żadnym pozorem nie pozwól sobie choćby na jeden kęs przed upłynięciem tego czasu. Gdy będziesz w stanie tyle wytrzymać, być może zechcesz spróbować odwlec napad o minutę, potem 5 minut, 10 i tak dalej.

Powyższe dwie strategie pomogą ci częściowo odzyskać kontrolę nad tym, co stanowiło dla ciebie nieopanowane objadanie się. Rozważne i świadome jedzenie przywraca poczucie kontroli, ponieważ za każdym razem, gdy podejmujesz jakąś decyzję („więcej ciasteczek” lub „wolę chipsy”), stajesz się bardziej aktywny w kontrolowaniu tego, co jesz. Z czasem zaczniesz dokonywać zdrowszych wyborów. Podobnie, umiejętność odczekania, nawet tylko jedną minutę, przed rozpoczęciem objadania się, oznacza, że jesteś w mniejszym stopniu zależny od impulsu i bardziej aktywny w decydowaniu, kiedy zacząć jeść.

Przeczyszczanie jako zaburzenie odzywiania się

Epizody objadania napadowego bardzo wytrącają z równowagi. Mogą powodować poczucie winy, wstydu lub lęku przed przybraniem na wadze. Niektórzy ludzie kontynuują objadanie i żyją z przygnębiającymi i nieuniknionymi skutkami nadmiernego jedzenia: tyją. Inni ludzie ciepiący na zaburzenia odżywiania uciekają się do zachowań kompensacyjnych takich jak „przeczyszczanie się”, by pokonać te przygnębiające uczucia. Przeczyszczanie się ma na celu pozbycie się z organizmu spożytego jedzenia i ludzie je stosujący doświadczają poczucia ulgi, ponieważ wierzą, że pozbywają się dodatkowych kalorii przyjętych podczas napadu. Przeczyszczanie się może obejmować wywoływanie wymiotów oraz nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych.

Skutki przeczyszczenia

Wszystkie formy przeczyszczania się skutkują odwodnieniem organizmu. Jako że woda stanowi dużą część tego, co składa się na wagę ciała, możesz zauważyć, iż po przeczyszczeniu się liczba na wadze jest trochę mniejsza. Jednak nie oznacza to, że „schudłeś” lub „straciłeś tłuszcz”. Ta dostrzegalna „utrata wagi” odzwierciedla tylko utratę płynów i jest czasowa, ponieważ twoje ciało powróci do normalnego stanu zaraz po wypiciu jakiegokolwiek płynu. Ponadto jednym z efektów odwodnienia jest to, iż organizm stara się zatrzymywać wodę, więc możesz czuć się wzdęty lub napuchnięty. Niektórzy ludzie dostrzegają u siebie spuchnięte kostki i nadgarstki będące efektem odwodnienia. Objawy te ustąpią z chwilą zaprzestania przeczyszczania się.

Ograniczanie przyjmowania płynów może mieć poważne konsekwencje dla organizmu np. brak równowagi elektrolitowej. Elektrolity są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania serca. Zaburzenie ich równowagi prowadzi do zawrotów głowy i omdleń, a jednym ze skrajnych zagrożeń jest całkowite uszkodzenie serca kończące się śmiercią. Tak długo, jak decydujesz się na przeczyszczenia, ważne byś pamiętał o ponownym właściwym nawodnieniu organizmu poprzez wypicie np. kilku szklanek wody. Woda nie ma żadnych kalorii. Nie spowoduje, że przybierzesz na wadze.

Wymuszanie wymiotów jako zaburzenie odzywiania się

Czy zdarza ci się lub zdarzało kiedykolwiek w przeszłości zmuszać do wymiotów, aby pozbyć się kalorii przyjętych z jedzeniem? Jeśli tak, niniejsza sekcja zawiera informacje, które możesz uznać za interesujące i pomocne.

Jeśli często wymiotujesz (albo nawet tylko od czasu do czasu) w celu kontroli wagi, pomyśl o sytuacji, w której przydarzyło ci się to po raz pierwszy. Prawdopodobnie początkowo sytuacje te zdarzały się rzadko, jedynie po tym, jak się przejadłeś. Być może ktoś podsunął ci pomysł na takie zachowanie, usłyszałeś o tym w telewizji albo przeczytałeś w gazecie. Pomyślałeś: „Spróbuję tylko raz” i może nawet po tym pierwszym razie obiecałeś sobie, że to się więcej nie powtórzy, bo było „obrzydliwe”. A potem przystąpiłeś do kolejnej diety, ale skończyło się tym, że jadłeś więcej niż powinieneś, a następie objadałeś się napadowo…i postanowiłeś zwymiotować ponownie.

Po jakimś czasie przywykłeś do niemiłego uczucia towarzyszącego wymiotom. Przyzwyczaiłeś się do okropnego posmaku i zapachu, sprzątania toalety, przepłukiwania ust płynem do płukania jamy ustnej. Łatwiej przychodziło ci wymiotowanie. Robiłeś, co mogłeś, by odrzucić nieprzyjemne uczucia takie jak obrzydzenie do siebie i wstyd oraz przekonałeś siebie, że tak naprawdę nie jest aż tak źle i mógłbyś przestać, jeśli tylko byś chciał.

Gdy częstotliwość wymiotów zwiększyła się, zacząłeś inaczej myśleć o jedzeniu. Uznałeś, że możesz objadać się bezkarnie, bo po takim epizodzie możesz zwymiotować. Świadomość ta zachęcała cię, by jeść jeszcze więcej i wykorzystywać metodę wymuszonych wymiotów. Być może myślałeś sobie: „To jest super – zjeść ciastko i mieć ciastko!”

Czy wymioty naprawdę eliminują kalorie?

Gdy wymiotowałeś, prawdopodobnie wierzyłeś, że zwracasz wszystkie kalorie, które przyjąłeś podczas napadu objadania i że twoje ciało nie wchłonęło żadnych kalorii z jedzenia, które spożyłeś. Jednak nie jest to prawda. Może być dla ciebie zaskakujące, że wchłanianie składników odżywczych (tym samym kalorii) zaczyna się już w jamie ustnej i przełyku. Zanim pożywienie dotrze do żołądka, twój organizm rozpoczął już proces wchłaniania. Ponadto, podczas wymiotów wydalana jest jedynie część treści żołądkowej. Nawet gdy kontynuujesz wymioty do momentu, kiedy wydaje ci się, że nic już nie pozostało, nie oznacza to, że pozbyłeś się wszystkich spożytych kalorii. Większość z nich została już częściowo wchłonięta. Badania pokazują, że nawet jeśli rozpoczniesz wymioty tuż po jedzeniu, twoje ciało zdąży wchłonąć już przynajmniej 40% kalorii zawartych w pożywieniu, które przyjąłeś, a z reguły jest to znacznie więcej – nawet do 75%.

Wymioty nie tylko są nieefektywną metodą kontrolowania wagi, ale są też bardzo szkodliwe dla zdrowia. Częste wymuszanie wymiotów prowadzi do poważnych fizycznych efektów ubocznych, włączając odwodnienie oraz zaburzenie równowagi elektrolitowej, powiększenie gruczołów ślinowych (ślinianek), podrażnienia i krwawienia przełyku, uszkodzenia układu pokarmowego oraz zniszczenie szkliwa nazębnego. Jeśli wymiotujesz, nawet rzadko, ważne, byś regularnie odwiedzał lekarza i wykonywał podstawowe badania kontrolne. Uszkodzenia przełyku mogą być bardzo poważne, nawet śmiertelne, jeśli wymiociny przedostaną się do płuc. Jeśli wymiotujesz również krwią, natychmiast udaj się do lekarza. Wiele osób zmuszających się do wymiotów, cierpi z powodu refluksu żołądkowego, zgagi, wzdęć (które często interpretują jako bycie „grubym”), zaparć czy biegunki. Z czasem szkliwo nazębne ulega uszkodzeniu, zęby się psują i mogą wymagać usunięcia.

Jak podkreśliliśmy powyżej, wymuszane wymioty są niezdrowym i niepomocnym zachowaniem. Jeśli aktualnie często je podejmujesz, musisz odnieść się do tego problemu, abyś mógł ostatecznie uporać się z zaburzeniami odżywiania. Świadome rozpoznanie oraz ocenienie problemu stanowi pierwszy krok w kierunku wyeliminowania szkodliwego zachowania. Jeśli stosujesz wymuszone wymioty, by kompensować objadanie napadowe, z pewnością zauważysz, że przestajesz odczuwać potrzebę wymiotowania, gdy opanujesz objadanie się.

Jakie są inne powody wymuszonych wymiotów?

Jednakże istnieją jeszcze inne powody, obok kompensowania napadów objadania, dla których ludzie zaczynają wymuszać wymioty. Przyjrzymy się teraz poszczególnym powodom oraz  możliwym sposobom ich zwalczania.

• Kontrola wagi. Jeśli wymiotujesz, by kontrolować wagę (ale nie zmagasz się z epizodami objadania napadowego), powinno pomóc ci skupienie uwagi na braku efektywności tego zachowania w kontekście kontroli wagi ciała. Jeśli tracisz kilogramy, prawdopodobnie nie dzieje się to dzięki wymiotom, ale dlatego, że ograniczasz ilość spożywanego pożywienia.
• Regulowanie nastroju. Być może zauważasz, że wymiotujesz, by poprawić sobie nastrój lub zniwelować niskie poczucie własnej wartości. Aby zwalczyć to zachowanie, należy przyjrzeć się swoim nawykom myślowym i określić, jaki nastrój i jakie wydarzenia skutkują w odczuwaniu potrzeby wymiotowania. Możesz zapisywać nastroje i uczucia w swoim dzienniku do automonitorowania. Krytycznie przeanalizuj te nastroje oraz to, dlaczego wywołują one tak silną chęć wymiotowania. Gdy masz już świadomość poszczególnych nastrojów i uczuć, spróbuj „prześlizgnąć” się po nich oraz oprzeć się pokusie. Koncepcja regulacji nastroju zostanie bardziej szczegółowo omówiona w następnym module.
• Unikanie poczucia bycia pełnym. Możesz czuć przygnębienie i brak komfortu, gdy twój żołądek jest „pełen”, a następnie wymiotować, by pozbyć się tego dyskomfortu. Musisz jednak pamiętać, że to normalne, gdy twój żołądek „czuje się” trochę inaczej po jedzeniu, kiedy to pokarm wędruje przez żołądek do jelit. Aby pokonać nieprzyjemne odczucia wywołane tym wrażeniem pełności, będziesz potrzebował doświadczyć kilkakrotnie, jak to jest mieć pokarm w żołądku, bez wymiotowania. Będzie to wymagało od ciebie zwalczenia chęci wymuszenia wymiotów. Być może pomoże ci zakładanie luźniejszych ubrań, dzięki czemu nie będziesz tak silnie odczuwał obecności jedzenia w brzuchu. Pamiętaj, że czucie się pełnym nie jest jednoznaczne z byciem grubym, nie oznacza, że zjadłeś zbyt dużo oraz że mija z czasem. (Ważne, by mieć świadomość, iż po jakimś czasie regularnego wymiotowania, żołądek się do tego przyzwyczaja i gdy starasz się wygasić to zachowanie, może on po jedzeniu reagować wzdęciami. Musisz być cierpliwy i zaczekać, by żołądek zdołał wrócić do zdrowego funkcjonowania, co może potrwać tydzień czy dwa. Nie jest to łatwe, ale warto.)
• Dążenie do tego, by żołądek był pusty. Możesz też wymiotować, ponieważ chcesz, by twój żołądek był pusty. Jeśli tak, to musisz pamiętać, że jedzenie jest konieczne. Jeśli żadne pożywienie nie będzie docierało do żołądka, nie przetrwasz. Przeanalizuj tę chęć i zadaj sobie pytanie – „dlaczego chcę, by mój żołądek był pusty?” To, że w żołądku znajduje się pokarm, nie oznacza, że przytyjesz. Wszyscy potrzebujemy jedzenia, by żyć.
• Zwykły nawyk. Jeśli wymiotowanie stało się nieświadomym nawykiem rządzącym twoim życiem, czas, by to zmienić. Częste wymioty są szkodliwe. Przeszkadzają innym ważnym i miłym czynnościom w życiu, np. jedzenie towarzyskie. Ponadto wywołują poczucie winy i wstydu. Poprzez uświadomienie sobie tego nawyku i krytyczne przemyślenie jego negatywnego wpływu na twoje życie, możesz zacząć się go stopniowo pozbywać.

Jeśli wymuszasz wymioty, poświęć teraz chwilę, by przemyśleć to zachowanie. Najbardziej prawdopodobnym jest, że wymiotujesz, by kompensować epizody napadowego objadania. Być może jednak identyfikujesz swoją historię z jednym z powodów przytoczonych powyżej albo też twój powód jest jeszcze inny. Zastosuj zaprezentowane do tej pory informacje, aby stworzyć swój własny plan pokonania tego zachowania. Poniżej zapisz swoje przemyślenia.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Zęby i opieka dentystyczna

Podczas wymiotowania kwasy żołądkowe dostają się do ust i niszczą szkliwo zębów, czyli tę część zęba, która ochrania jego wnętrze przez uszkodzeniem. Gdy szkliwo ulegnie poważnej erozji, zęby zaczynają się psuć.

Uszkodzenia uzębienia mogą wystąpić już po jedynie 6 miesiącach częstego wymiotowania.  Zmiany w zakresie jamy ustnej obejmują: chemiczną erozję szkliwa nazębnego, nadwrażliwość termiczną (wzmożona wrażliwość na zimne i gorące jedzenie/napoje), powiększenie ślinianek, kruche i słabe zęby.

Dopóki częste wymioty trwają, przestrzegaj poniższych wskazówek, aby zminimalizować uszkodzenia zębów:

• Nie szczotkuj zębów od razu po wymiotowaniu. Spowoduje to jedynie dalsze ścieranie szkliwa.
• Po wymiotowaniu przepłucz usta wodą lub wodą z dodatkiem sody oczyszczonej. Soda oczyszczona zneutralizuje kwasy w jamie ustnej. Następnie wyszczotkuj zęby.
• Szczotkuj zęby oraz czyść je za pomocą nitki dentystycznej, aby usunąć osad nazębny.
• Używaj pasty do zębów z fluorem, aby zredukować ryzyko próchnicy zębów oraz ich nadwrażliwość.
• Jeśli uszkodzenia zębów są znaczące, mogą wymagać specjalistycznego leczenia.

Regularne wizyty u stomatologa są bardzo istotne. Większość osób zmagających się z zaburzeniami odżywiania obawia się przyznać swojemu dentyście, że wymiotują, ponieważ czują się winni i zawstydzeni. Pamiętaj jednak, że stomatolog jest po to, by pomóc ci zadbać o twoje zęby, a nie by oceniać. Mając także pełen obraz  czynników wpływających na stan twojego uzębienia, będzie w stanie zaoferować ci najlepszą opiekę i poradę. Pamiętaj – jeśli pozostawisz zęby bez należytej kontroli, ich stan będzie ulegał pogorszeniu.

Nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych

Czy zdarza ci się lub zdarzało kiedykolwiek w przeszłości stosować środki przeczyszczające w celu pozbycia się kalorii przyjętych z jedzeniem? Jeśli tak, niniejsza sekcja zawiera informacje, które możesz uznać za interesujące i pomocne.

Jeśli często (albo nawet tylko od czasu do czasu) stosujesz środki przeczyszczające, aby kontrolować wagę ciała, pomyśl o sytuacji, w której przydarzyło ci się to po raz pierwszy. Prawdopodobnie zdarzyło się to po tym, jak się przejadłeś i czułeś się wyjątkowo pełen. Pomyślałeś: „Spróbuję tylko raz” i może nawet po tym pierwszym razie obiecałeś sobie, że to się więcej nie powtórzy, bo nie było przyjemnie zmagać się z biegunką. Ale czułeś się pusty i doznałeś uczucia ulgi, aż do następnego razu, kiedy się objadałeś…i postanowiłeś ponownie zażyć środki przeczyszczające (jeśli używasz środki moczopędne, prawdopodobnie sytuacja wyglądała analogicznie).

Po jakimś czasie przywykłeś do niemiłych aspektów korzystania ze środków przeczyszczających. Przyzwyczaiłeś się do przymusu pozostawania w domu w pobliżu toalety oraz biegunki i skurczów żołądka. Robiłeś, co mogłeś, by odrzucić nieprzyjemne uczucia takie jak obrzydzenie do siebie i wstyd oraz przekonałeś siebie, że tak naprawdę nie jest aż tak źle i mógłbyś przestać, jeśli tylko byś chciał.

Gdy częstotliwość sięgania po środki przeczyszczające zwiększyła się, zacząłeś inaczej myśleć o jedzeniu. Uznałeś, że możesz objadać się bezkarnie, bo po takim epizodzie zawsze możesz zażyć większą dawkę środków na przeczyszczenie. Świadomość ta zachęcała cię, by jeść jeszcze więcej i wykorzystywać tę metodę przeczyszczania.

Stosując środki przeczyszczające prawdopodobnie wierzyłeś, że pozbywasz się wszystkich kalorii, które przyjąłeś podczas napadu objadania i że twoje ciało nie wchłonęło żadnych z nich z jedzenia, które spożyłeś. Jednak nie jest to prawda. Jak już wspomnieliśmy, wchłanianie składników odżywczych (tym samym kalorii) zaczyna się w jamie ustnej i przełyku. Większość z nich wchłaniana jest w żołądku, a następnie w jelicie cienkim. Zanim pożywienie dotrze do jelita grubego (gdzie działają środki przeczyszczające), prawie całość kalorii z pożywienia została już wchłonięta przez organizm.

Tak jak częste wymioty nie są w stanie zrekompensować skutków epizodów objadania napadowego, tak też środki przeczyszczające i moczopędne nie są efektywną metodą kontrolowania wagi. W zasadzie są bezużyteczne i pomagają pozbyć się jedynie około 10% spożytych kalorii! Wchłanianie kalorii w większości ma miejsce w górnej części układu pokarmowego, podczas gdy środki te działają głównie w dolnych jego częściach. Być może będziesz argumentował, że stając na wadze po zastosowaniu środków przeczyszczających lub moczopędnych, ważysz mniej. Rzeczywiście liczba na wskaźniku może być niższa, pamiętaj jednak, co mówiliśmy w module 3 – nie ma czegoś takiego, jak „prawdziwa waga ciała”! Niższe wskazanie urządzenia jest tymczasowe i nie oznacza utraty tłuszczu, a jedynie utratę płynów (odwodnienie), a liczba wzrośnie, jak tylko coś wypijesz (ponownie nawodnisz organizm).

Ponadto nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych może nieść poważne fizyczne efekty uboczne, takie jak: zaburzenie prawidłowej pracy jelit, utrata jędrności mięśni w jelitach, wzdęcia, gazy, bule kolkowe, obecność śluzu i krwi w stolcu oraz nietrzymanie moczu lub stolca. Ponadto w skutek nadużywania środków przeczyszczających, jelita „rozleniwiają się”, wzrasta ich tolerancja na zażywane substancje i spostrzeżesz, że potrzebujesz stosować większą dawkę środków na przeczyszczenie, aby osiągnąć ten sam efekt co dotychczas. Zaburzeniu ulega także równowaga elektrolitowa. Jeśli nadużywasz środków przeczyszczających i moczopędnych, ważne, byś regularnie odwiedzał lekarza w celu wykonania podstawowych badań kontrolnych.

Jak widzisz, nadużywanie środków tego rodzaju w zasadzie nie przynosi żadnych korzyści, a jedynie zagrożenia. Jeśli stosujesz środki przeczyszczające w celu zrekompensowania skutków objadania napadowego, zauważysz, że gdy przestajesz się objadać, pokusa zażywania czegoś  na przeczyszczenie również ustępuje. Jednakże istnieją jeszcze inne powody, dla których ludzie zaczynają stosować środki przeczyszczające.

• Kontrola wagi. Jeśli stosujesz środki na przeczyszczenie, aby kontrolować wagę ciała, powinieneś pomyśleć o tym, jak nieefektywne są te substancje w kontekście obniżania wagi i utraty tłuszczu.
• Dążenie to tego, by żołądek był pusty. Niektórzy stosują środki przeczyszczające lub moczopędne, ponieważ pragną, by ich żołądek był pusty. Jeśli dotyczy to ciebie, to musisz świadomie i krytycznie przeanalizować to uczucie. Zadaj sobie pytanie – „dlaczego tak bardzo chcę mieć pusty żołądek?” Obecność pożywienia w twoim żołądku nie sprawi, że przytyjesz.
• Karanie siebie. Możesz stosować środki przeczyszczające jako formę samokarania. Zachowania takie są z reguły powiązane z bardzo niską samooceną. Jeśli dotyczy to ciebie, musisz bardzo uważnie przeanalizować swoje zachowanie. Najpierw zapytaj sam siebie, dlaczego musisz być ukarany. Jeśli szczerze odpowiesz na to pytanie, zauważysz, że te „ataki” nie były nawet przez ciebie kontrolowane. Następnie zastanów się, czy nadużywanie tego typu substancji jest właściwą karą. Pamiętaj, że nie jesteś w stanie zmienić przeszłości.
• Zwykły nawyk. Jeśli stosowanie środków na przeczyszczenie stało się twoim nawykiem, najwyższa pora, by uświadomić sobie występowanie tego niebezpiecznego zachowania. Krytycznie je przeanalizuj, biorąc pod uwagę szkody, jakie możesz wyrządzać swojemu ciału, niedogodności pojawiające się z tego powodu w życiu oraz dyskomfort i wstyd, jakiego doświadczasz. Podejmij świadomą decyzję o wyhamowaniu tego zachowania i stopniowo je wyeliminuj.

Jeśli nadużywasz środków przeczyszczających lub moczopędnych, poświęć chwilę, by pomyśleć o tym zachowaniu. Najprawdopodobniej robisz to, by zrekompensować skutki napadowego objadania się. Jednakże możesz też odnaleźć własny powód na powyższej liście albo stwierdzić, że jest on jeszcze inny. Zastosuj zaprezentowane do tej pory informacje, aby stworzyć swój własny plan pokonania tego zachowania. Poniżej zapisz swoje przemyślenia.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Zdeterminowana aktywność fizyczna

Czy aktualnie zdarza ci się lub kiedykolwiek zdarzało w przeszłości ćwiczyć w niezmiernie intensywny sposób, by spalić kalorie przyjęte z jedzeniem? Czy ćwiczysz zaciekle, aby przytępić nieprzyjemne emocje? Jeśli tak, niniejsza sekcja zawiera informacje, które możesz uznać za interesujące i pomocne.

Umiarkowane ćwiczenia to zdrowa aktywność. W obecnych czasach wszyscy jesteśmy zachęcani do ćwiczeń, aby osiągnąć lub utrzymać zdrowe ciało. Wielu ludzi przyznaje, że po ćwiczeniach czują się dobrze – jest to skutek uwolnienia endorfin. Podobnie jak diety, ćwiczenia stanowią powszechną aktywność, często podejmowaną jako część programu kontroli wagi. Jednak, podobnie jak dieta, również ćwiczenia mogą wymknąć się spod kontroli. Ze względu na fakt, że aktywność fizyczna jest dobra dla twojego zdrowia, możesz uznać, iż nie jest możliwym ćwiczyć zbyt wiele. Jednak to nieprawda.

Ćwiczenia stają się niezdrowe, gdy są nadmierne lub obsesyjne. Może to prowadzić do zaniku miesiączki, osteoporozy (niskiej gęstości kości), depresji, problemów z sercem, odwodnienia oraz uszkodzeń stawów i ścięgien. Niektórzy ludzie zmagający się z zaburzeniami odżywiania uciekają się do nadmiernej aktywności fizycznej jako ekstremalnej metody kontroli wagi. Tak jak przeczyszczanie się, zbyt intensywne ćwiczenia mogą stanowić sposób rekompensowania skutków epizodów objadania napadowego. Wówczas nazywamy je „zdeterminowanymi ćwiczeniami”  lub „przesadzonymi ćwiczeniami”.

Poniżej znajduje się lista symptomów typowych dla osób ćwiczących zbyt intensywnie:

• Czują się przymuszani do ćwiczeń zamiast czerpać z nich przyjemność i traktować jako aktywność towarzyską.
• Jeśli nie mogą ćwiczyć, czują się wytrąceni z równowagi, przygnębieni, zalęknieni, winni albo źli.
• Z powodu nadmiernych ćwiczeń cierpią inne obszary ich życia takie jak aktywności towarzyskie lub inne podejmowane w czasie wolnym.
• Ćwiczą nawet gdy doznali kontuzji, są chorzy albo jest bardzo zła pogoda.
• Ćwiczą intensywnie dłużej niż godzinę dziennie.
• Ćwiczą intensywnie częściej niż raz dziennie.
• Od osiągnieć w zakresie aktywności fizycznej uzależniają poczucie własnej wartości oraz swoją samoocenę.

Jeśli często ćwiczysz bardzo intensywnie, aby kontrolować wagę swojego ciała, pomyśl o tym, kiedy zacząłeś zachowywać się w ten sposób. Być może pierwszy raz miał miejsce, gdy trochę przytyłeś i pomyślałeś, że musisz „spalić kalorie”. Być może udało ci się zrzucić kilka kilogramów (ale czy w tym samym czasie ograniczałeś również ilość spożywanego jedzenia?). Z czasem zacząłeś ćwiczyć intensywniej i dłużej, wierząc, że dzięki temu przyspieszasz metabolizm i tracisz kalorie. Robiłeś, co mogłeś, by odrzucić nieprzyjemne wrażenia takie jak poczucie bycia przymuszanym czy poczucie braku kontroli oraz przekonałeś siebie, że tak naprawdę nie jest aż tak źle i mógłbyś przestać, jeśli tylko byś chciał, a dzięki ćwiczeniom czujesz się dobrze.

Gdy ćwiczyłeś w zdeterminowany sposób coraz częściej i częściej, zacząłeś inaczej myśleć o jedzeniu. Uznałeś, że możesz objadać się bezkarnie, bo po takim epizodzie możesz wykonać intensywny wielogodzinny trening. Świadomość ta zachęcała cię, by jeść jeszcze więcej, wiedząc, że przecież zawsze możesz udać się na siłownię.

Kiedy trenujesz bardzo intensywnie, prawdopodobnie wierzysz, że spalasz większość kalorii, które przyjąłeś podczas epizodu objadania napadowego. Jednakże nie jest to prawda.  W połączeniu z ograniczeniem jedzenia, nadmierne ćwiczenia mogą spowolnić twój metabolizm. Pomaga to twojemu organizmowi w zachowaniu energii ze spożywanych posiłków i hamuje ewentualną przyszłą utratę wagi. Prawdopodobnie wierzyłeś też, że intensywne ćwiczenia spalają tłuszcz, ale tak naprawdę uszkadzają jedynie włókna mięśniowe.

Zastanów się chwilę, czy problem nadmiernej aktywności fizycznej dotyczy także ciebie. Jeśli tak, pomyśl, ile czasu dziennie lub tygodniowo spędzasz ćwicząc. Pomyśl też, dlaczego czujesz tak silną potrzebę ćwiczenia. Czy ćwiczysz, by kontrolować swoją wagę i sylwetkę? Czy może ćwiczysz, by zrekompensować skutki epizodów objadania się w sposób napadowy? A może dzięki temu radzisz sobie z negatywnymi emocjami? Czy czujesz się przygnębiony, gdy nie możesz ćwiczyć? Czy intensywne ćwiczenia wpłynęły jakoś na inne sfery twojego życia? Poniżej zapisz swoje myśli.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Rozpoznanie zdeterminowanej aktywności fizycznej to pierwszy krok w kierunku jej pokonania. Musi ona zostać opanowana, jeśli chcesz poradzić sobie z zaburzeniami odżywiania oraz chronić swoje zdrowie.

Jak częste/intensywne ćwiczenia są odpowiednie?

Nie powinieneś podejmować żadnej innej aktywności fizycznej, oprócz spokojnego spaceru, jeśli intensywnie ograniczasz jedzenie (masz poważną niedowagę lub w ostatnim czasie znacząco i szybko straciłeś na wadze) lub jeśli regularnie się przeczyszczasz. Ważne, byś skonsultował się z lekarzem pierwszego kontaktu i opowiedział mu o zaburzonych nawykach odżywiania i zachowaniach kontroli wagi.

Jeśli cierpisz na zaburzenia odżywiania, być może zastanawiasz się jak częste i jak intensywne treningi są dla ciebie wskazane. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek dotyczących tego zagadnienia.

• Poważna niedowaga (BMI poniżej 17.5 – patrz moduł 1). Jeśli masz poważną niedowagę, nie powinieneś ćwiczyć w ogóle, ponieważ może to być niebezpieczne. W tej sytuacji powinieneś tak naprawdę ograniczyć ruch do minimum.
• Niedowaga (BMI poniżej 19 – patrz moduł 1). Jeśli masz niedowagę, nie powinieneś podejmować żadnej poważnej, zorganizowanej aktywności fizycznej. Zwykły codzienny ruch wystarczy, by utrzymać twoje ciało w odpowiedniej formie podczas okresu zdrowienia.
• Prawidłowa waga (i przeczyszczanie się). Jeśli przeczyszczasz się, nawet mając prawidłową wagę, nie powinieneś podejmować żadnej poważnej, zorganizowanej aktywności fizycznej.
• Prawidłowa waga (i brak przeczyszczania się). Niska lub przeciętna intensywność ćwiczeń jest zdrowa dla osób, które mają prawidłową wagę. Zaleca się, by dorośli ćwiczyli średnio 30 minut każdego dnia z niską lub średnią intensywnością. Jeśli bardziej energiczna aktywność sprawia ci większą satysfakcję, zaleca się podejmowanie około godzinnego, bardziej wymagającego treningu 3 do 4 razy w tygodniu. Gdy ćwiczysz, zadbaj, by była to przyjemność i zabawa!
• Nadwaga (BMI ponad 30 – patrz moduł 1). Aktywność o niskiej intensywności może być częścią programu kontroli wagi, ale powinieneś skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, wykonać podstawowe badania medyczne i upewnić się, że dany rodzaj aktywności jest dla ciebie właściwy.

Jeśli nadal nie jesteś pewien co do poziomu intensywności oraz rodzaju aktywności właściwej dla ciebie, skonsultuj się z lekarzem.

Podsumowanie modułu

• Ludzie często doświadczają epizodów objadania napadowego w odpowiedzi na pojawiający się głód fizjologiczny. Gdy ograniczają oni spożywane pokarmy, stają się ekstremalnie głodni i niezmiernie skoncentrowani na jedzeniu. Głód ten prowadzi do okresów nadmiernego objadania się. W rezultacie często starają się ograniczyć jedzenie jeszcze bardziej, jednakże jednocześnie coraz częściej ulegają głodowi i przejadają się. Buduje to podstępny cykl, na który składają się ograniczenia żywieniowe, głód oraz objadanie napadowe.
• Aby przełamać ten cykl, należy odnieść się do problemu ograniczeń dietetycznych. Gdy jesz regularnie i unikasz ekstremalnego głodu, objadanie napadowe stopniowo zostanie wyeliminowane z twojego życia.
• Możesz rozwijać poczucie kontroli nad napadami objadania się poprzez świadome jedzenie i opóźnianie rozpoczęcia objadania się.
• Czynności mające na celu przeczyszczenie się często są podejmowane, aby zrekompensować skutki epizodów objadania napadowego. Obejmują one: wymuszone wymioty oraz nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych.

• Wymuszone wymioty oraz nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych są nieefektywnymi metodami kontroli wagi. Wymuszone wymioty usuwają zazwyczaj jedynie 30% kalorii przyjętych podczas napadu objadania się. Nadużywanie substancji przeczyszczających/moczopędnych jest jeszcze mniej skuteczne w kontekście kompensowania szkód wyrządzonych podczas napadowego objadania.
• Powyższe metody przeczyszczania się mogą mieć poważne fizyczne efekty uboczne, takie jak: odwodnienie, zaburzenie równowagi elektrolitowej, powiększenie ślinianek, uszkodzenia i krwawienia przełyku, zaburzenia układu trawiennego czy zniszczenie szkliwa nazębnego.
• Kolejną ekstremalną metodą kontroli wagi, mogącą służyć kompensowaniu efektów objadania napadowego, jest zdeterminowana aktywność fizyczna. Osoby, które podejmują taką aktywność, często czuję przygnębienie, gdy nie mogą ćwiczyć albo ćwiczą pomimo kontuzji czy złej pogody, czują się przymuszane do ćwiczenia, treningom nadają wyższy priorytet od aktywności towarzyskich i zabawy, a także ćwiczą intensywnie dłużej niż godzinę dziennie.
• Ponadto, intensywne ćwiczenia mogą jeszcze bardziej utrudnić zrzucenie kilogramów, ponieważ spowalniają metabolizm.

Czego dowiedziałem się z niniejszego modułu?

Pomyśl o tym, czego dowiedziałeś się czytając niniejszy moduł oraz o każdej informacji, radzie czy strategii, którą chciałabyś zapamiętać. Zapisz je poniżej, abyś później mógł się do nich odwołać.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Pomyśl o tym, jak mógłbyś wykorzystać informacje, które nabyłeś. Zapisz poniżej pomysły na ich zastosowanie.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Tekst opublikowano za zgodą Centre for Clinical Interventions of the North Metropolitan Health Service, źródło, tłumaczenie: Joanna Romanowska.

Zachęcamy do zapoznania się z pozostałymi częściami z pakietu A dotyczącymi zaburzeń odżywiania:

Moduł A1: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Czym są problemy z odżywianiem?
Moduł A2: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Czy jesteś gotowa na zmianę problemów z jedzeniem?
Moduł A3: Pokonaj zaburzenia odżywiania. W jaki sposób utrzymują się zaburzenia odżywania?
Moduł A4: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Monitoring myśli
Moduł A5: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Regularne spożywanie posiłków i kontrola wagi ciała
Moduł A6: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Objadanie napadowe, przeczyszczanie oraz nadmierna aktywność fizyczna
Moduł A7: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Jak radzić sobie z nastrojem?
Moduł A8: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Zasady zdrowej diety Zasady zdrowej diety
Moduł A9: Pokonaj zaburzenia odżywiania. Monitorowanie postępów i praca z przeszkodami