Podstawowe zasady terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive behavioral therapy) sformułowane zostały przez Judith Beck, córkę twórcy terapii - Aarona Becka. Zachęcamy do zapoznania się z poniższymi informacjami.
Terapia poznawczo – behawioralna:
1. Oparta jest o ewoluującą, tworzoną w sposób dynamiczny konceptualizację problemu pacjenta. Zbieranie informacji przez terapeutę trwa od pierwszej aż do ostatniej wizyty. Dzięki temu możliwe jest prawidłowe sformułowane założeń dotyczących problemu, jego źródeł, mechanizmów oraz czynników podtrzymujących. Na podstawie opracowanej konceptualizacji terapeuta jest w stanie stworzyć plan efektywnej terapii, który omówiony zostaje z pacjentem. Terapeuta stara się również ukazać pacjentowi związki pomiędzy jego myślami, emocjami oraz zachowaniami, a także pomóc mu w radzeniu sobie z problemami za pomocą stosownych technik poznawczych i behawioralnych.
2. Wymaga silnego przymierza terapeutycznego, będącego podstawą całej relacji psychoterapeutycznej. Są to nie tylko cele terapii i określenie zadań prowadzących do ich realizacji, ustalane wspólnie przez pacjenta i terapeutę, ale także łącząca ich więź. Przymierze jest niezbędnym elementem owocnej współpracy, nić porozumienia oparta jest na wzajemnym szacunku, zaufaniu oraz szczerym zainteresowaniu.
3. Podkreśla rolę współpracy i czynnego uczestnictwa pacjenta w procesie terapeutycznym. Jest to proces zespołowy – każde kolejne spotkanie związane jest z przejęciem przez pacjenta coraz większej inicjatywy. Może on decydować o przebiegu i częstotliwości sesji, proponować rodzaj pracy własnej, podejmowanej pomiędzy spotkaniami. Terapeuta pełni rolę „trenera” - pomaga pacjentowi w zdobyciu umiejętności rozwiązywania problemów, uczy dostrzegać związki pomiędzy myślami, emocjami i zachowaniami. Udziela on niezbędnego wsparcia, jednak sukces zależy w dużej mierze od samego pacjenta, który osiąga go dzięki własnej pracy.
4. Jest zorientowana na cel, koncentruje się na danym problemie, określonym przez samego pacjenta. Terapeuta pomaga w ich dokładnym scharakteryzowaniu, co pozwala na rzeczywiste określenie efektów przeprowadzonej terapii. Następnie, pacjent wraz z terapeutą uczy się reagować na myśli, które mogą przeszkodzić w osiągnięciu wyznaczonych celów. Prawdziwość wielu z nich weryfikowana jest w sposób bezpośredni – wypróbowując nowe sposoby zachowania w problematycznych sytuacjach.
5. W początkowej fazie kładzie duży nacisk na teraźniejszość. U większości pacjentów rozwiązanie bieżących problemów prowadzi do znacznego złagodzenia objawów. Sięganie do przeszłości jest jednak niemniej istotne, gdyż pomaga zidentyfikować minione doświadczenia, które przyczyniły się do powstania oraz utrwalenia błędnych wzorców myślenia, zachowań i emocji.
6. Ma charakter edukacyjny, pacjent uczy się jak samodzielnie radzić sobie z problemami; podkreśla rolę umiejętności zapobiegania nawrotom. Terapeuta powinien nauczyć pacjenta jak po zakończeniu terapii może on wykorzystywać zgromadzoną wiedzę do swoistej autoterapii. Daje to większą szansę na uniknięcie nawrotu problemów lub zidentyfikowania ich na wczesnym etapie, gdy nie są one bardzo nasilone, i udanie się po pomoc do terapeuty we właściwym momencie. Jednym z niezwykle istotnych elementów terapii poznawczo-behawioralnej jest psychoedukacja, czyli zapoznanie pacjenta z informacjami m.in. na temat natury samej terapii czy też mechanizmów regulujących zgłoszone problemy.
7. Zazwyczaj jest ograniczona w czasie, w zależności od natury problemu i wyznaczonych celów trwa ona od kilku do kilkunastu spotkań. Przykładowo - terapia pacjentów z niepowikłaną depresją albo niektórymi zaburzeniami lękowymi zamyka się przeważnie w przedziale od 4 do 14 sesji terapeutycznych. W przypadku mocno ugruntowanych problemów proces leczenia wydłuża się do roku, a nawet dwóch lub więcej lat.
8. Złożona jest z sesji o określonej strukturze. Każde spotkanie zawiera pewne stałe elementy, przeważnie obejmują one odniesienie się do poprzedniej wizyty, zadania przeznaczonego do wykonania w domu, omówienie kolejnych punktów programu terapeutycznego i określenie pracy własnej na kolejny tydzień. Ustalony przebieg sesji pozwala pacjentowi na śledzenie jej przebiegu i łatwiejsze zapamiętywanie najważniejszych informacji. Przejrzysta struktura spotkania umożliwia skuteczną współpracę z terapeutą.
9. Uczy pacjenta samodzielnego rozpoznawania, weryfikowania i reagowania na nieprzystosowawcze myśli oraz przekonania. Jednym z jej głównych założeń jest zasada empiryzmu opartego na współpracy – pacjent sam jest badaczem oraz ekspertem w zakresie właściwego identyfikowania i reagowania na swoje myśli, emocje i zachowania. Psychoterapeuta pomaga w ustaleniu ich znaczenia, stopnia wiarygodności i przydatności, a także analizowaniu dowodów ich słuszności.
10. Przewiduje korzystanie z różnych technik, wspomagających zmianę wzorców myślenia, emocji i zachowań. Techniki poznawcze i behawioralne związane są z konceptualizacją problemu, w sposób przemyślany dobiera się je do diagnozy oraz wyznaczonego celu.