Zaburzenie osobowości typu borderline (ang. borderline personality disorder – BPD; nazywane też zaburzeniem osobowości z pogranicza) jest diagnozowane na podstawie kompleksowego wywiadu psychologicznego z pacjentką/pacjentem. Wywiad dodatkowo obejmować może rozmowę z poprzednimi lekarzami, przegląd dokumentacji, ewaluację medyczną i jeśli to konieczne, rozmowę z rodziną bądź przyjaciółmi. Nie istnieje jeden konkretny test (np. badanie krwi), który pozwoliłby na zdiagnozowanie BPD, diagnoza nie jest oparta na pojedynczym objawie.
Osoby z osobowością typu borderline doświadczają kilku z poniższych objawów wyszczególnionych przez klasyfikację diagnostyczną DSM-IV-TR:
- zmiany nastroju z okresami intensywnego przygnębienia, poirytowania i/lub lęku trwające kilka godzin lub dni
- nadmierna, intensywna lub niekontrolowana złość
- zachowania impulsywne związane z niekorzystnymi konsekwencjami czy stresem, takie jak nadmierne wydawanie pieniędzy, przygodny seks, nadużywanie narkotyków, kradzieże w sklepach
- powracające groźby samobójstwa lub samookaleczenia (na przykład cięcie się)
- niestabilne, intensywne relacje z innymi ludźmi, przechodzące od idealizacji („wszystko jest dobrze”) do dewaluacji („wszystko jest źle”)
- nieustępująca niepewność na temat własnego wyglądu, długoterminowych celów, przyjaźni i wartości
- chroniczna nuda lub poczucie pustki
- nadmierne próby uniknięcia porzucenia
BPD jest zaburzeniem względnie powszechnym – dotyka ono jedną osobę na 20 lub 25. Występuje częściej u kobiet, chociaż niedawne badania wskazują, że mężczyźni mogę w równym stopniu co kobiety zmagać się z tym zaburzeniem.
Co jest przyczyną zaburzenia osobowości typu borderline?
Dokładne przyczyny BPD nie są znane, jednak wskazuje się na rolę zarówno czynników środowiskowych jak i biologicznych. Nie odnaleziono pojedynczego genu odpowiedzialnego za to zaburzenie – istnieje kilka genów powiązanych z jego rozwojem. Różnice w funkcjonowaniu mózgu osób zmagających się z BPD, widoczne podczas badania MRI, wskazują na przyczyny neurologiczne. Rolę w rozwoju zaburzenia odgrywają również hormony (w tym oksytocyna) oraz molekuły przekazujące sygnały w mózgu (np. neurotransmitery, takie jak serotonina).
Związek BPD z innymi zaburzeniami psychicznymi został dobrze poznany. U osób cierpiących na to zaburzenie występuje większe ryzyko zaburzeń lękowych, depresyjnych, zaburzeń odżywiania i nadużywania substancji. Zaburzenie osobowości typu borderline jest często błędnie diagnozowane, co odsuwa w czasie właściwy program leczenia.
Leczenie zaburzenia osobowości typu borderline
Psychoterapia jest podstawą leczenia osób cierpiących na to zaburzenie. Terapia dialektyczno-behawioralna (ang. dialectical behavioral therapy – DBT) jest najskuteczniejszą formą leczenia. Koncentruje się ona na nauce umiejętności radzenia sobie, aby zwalczać destruktywne pragnienia, rozwijać uważność (ang. mindfulness, na przykład poprzez praktykowanie medytacji, kontrolowanego oddychania, relaksacji), obejmuje pracę indywidualną oraz działania w grupie i jest skuteczna jeśli chodzi o kontrolowanie objawów BPD.
W przypadku niektórych osób skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia psychodynamiczna oraz inne formy leczenia psychospołecznego. Jednak dla większości osób cierpiących na omawiane zaburzenie najbardziej pomocna będzie terapia dialektyczno-behawioralna. Leczenie farmakologiczne może być ważnym elementem terapii jednak należy pamiętać, że nie istnieje jeden lek, który może „uleczyć” borderline. Co więcej, żaden lek nie został zatwierdzony przez Agencję Żywności i Leków w celu leczenia BPD. Leki mogą być użyteczne w przypadku radzenia sobie z konkretnymi objawami zaburzenia osobowości typu borderline. Można tu wymienić valproate (Depakote) zmniejszający impulsywność, kwasy tłuszczowe omega-3 obniżające zmienność nastroju oraz naltrexone (Revia), który pomaga niektórym osobom ograniczając dążenie do samookaleczenia.
W sytuacji wzmożonego stresu, zachowań impulsywnych czy też nadużywania substancji konieczna może być krótkoterminowa hospitalizacja, która zazwyczaj nie jest potrzebna w przypadku długotrwających objawów BPD. W innych przypadkach hospitalizacja psychiatryczna może mieć paradoksalnie szkodliwy wpływ na osoby cierpiące na zaburzenie osobowości typu borderline. Wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół jest bardzo ważne w leczeniu, ponieważ osoby z BPD dążą do odizolowania się w momentach, gdy najbardziej potrzebują pomocy. Wsparcie rodziny i przyjaciół, zaangażowanie w leczenie, prowadzenie zdrowego stylu życia (regularne ćwiczenia, zbilansowana dieta, dobre nawyki związane ze snem) prowadzą do poprawy i doświadczenia ulgi w kontekście własnych objawów.
Czy stan osoby z diagnozą zaburzenia osobowości typu borderline może ulec poprawie?
Badania oparte na długoterminowym udziale osób cierpiących na BPD pokazują, że większość z nich doświadcza znacznych i długotrwałych okresów poprawy i zaniku objawów. Wiele osób nie dojdzie do pełnej poprawy, jednak będą oni w stanie prowadzić pełne sensu i produktywne życie. Wielu pacjentów wymaga pewnych form leczenia, czy to farmakologicznego czy też psychoterapeutycznego, aby kontrolować objawy nawet po upływie kilku lat od postawienia diagnozy zaburzenia osobowości typu borderline.
Tłum.: Joanna Lichoń; Źródło: Reviewed Ken Duckworth, M.D., and Jacob L. Freedman, M.D., November 2012