Ciągle się czymś martwię – czym jest zaburzenie lęku uogólnionego i jak sobie z nim radzić

Dla osób cierpiących na zaburzenie lęku uogólnionego (ang. generalized anxiety disorder – GAD) odczuwanie niepokoju jest na porządku dziennym. Doświadczają one także objawów fizycznych takich jak nerwowość, płytki oddech, kołatanie serca, bóle mięśni, pocenie się, czy cierpią na bezsenność. Często, osoby te zmagają się także z innym zaburzeniem lękowym, odczuwają na przykład lęk społeczny obawiając się, że inni dostrzegą ich niepokój. Jeżeli GAD pozostaje nieleczony może prowadzić do rozwoju depresji.

Zaburzenie lęku uogólnionego – przyczyny

Istnieje wiele czynników, które prowadzą do rozwoju zaburzenia lęku uogólnionego. Geny mogą być odpowiedzialne za to zaburzenie w 30% do 50%, ale znaczenie mają również doświadczenia z dzieciństwa (na przykład utrata rodzica, potrzeba pocieszania i ochrony rodzica, rozwód lub separacja rodziców, nadopiekuńczość, czy też wpojenie dziecku, że świat jest miejscem niebezpiecznym), stres życia codziennego, nierealistyczne oczekiwania wobec samego siebie i innych, konflikty w związku, alkohol, kofeina, czy też słabe zdolności radzenia sobie. Jak pokazują badania, poziom niepokoju wśród społeczeństwa wzrósł w ciągu ostatnich 50 lat – być może wynika to z osłabienia więzi społecznych, nierealnych oczekiwań wobec życia, nadmiernego skupiania się na złych informacjach przekazywanych przez media czy też innych czynników społecznych i kulturowych.

Jaki wpływ na zaburzenie lęku uogólnionego ma sposób myślenia?

Osoby cierpiące z powodu opisywanego zaburzenia są dręczone przez nieracjonalne myśli, które zwiększają ich niepokój, np.: „inni ludzie widzą jak bardzo się denerwuję, będą mieli o mnie gorszą opinię” czy też „tylko ja mam taki problem, nie zniosę odrzucenia”. Wiele osób z tym zaburzeniem doświadcza niekończącego się niepokoju, który ma postać „co jeśli?”. Typowe myśli wyglądają następująco: „co jeśli robię z siebie głupca/stracę kontrolę/oszaleję?”. Mogą również martwić się swoim niepokojem – „muszę natychmiast pozbyć się tego lęku [obsesji/zachowania itp]. Nigdy mi się to nie uda. To przejmowanie się jest poza moją kontrolą, zaraz oszaleję. Nigdy nie powinienem czuć niepokoju”. Chroniczny niepokój łączy się z mieszanymi uczuciami i przekonaniami. Z jednej strony osoba wierzy, że lęk chroni ją i przygotowuje do sytuacji. Z drugiej strony jednak uważa, że lęk wywoła jakąś chorobę, musi więc całkowicie przestać się martwić. Niepokój jest często powiązany z brakiem tolerancji na niepewność – osoby cierpiące na GAD uważają, że jeśli czegoś nie wiedzą na 100% to z pewnością skończy się to źle. Osoby odczuwające niepokoju mają skłonność do przewidywania najgorszego scenariusza, sądzą, że nie poradzą sobie ze stresem i żądają pewności w niepewnym świecie. Jeśli nadmiernie się martwisz, możesz mieć problem z korzystaniem z życia i cieszeniem się z niego. Ciągle poszukujesz odpowiedzi, których możesz nigdy nie otrzymać.

W jakim stopniu osobowość wpływa na zaburzenie lęku uogólnionego?

Osoby chorujące na GAD niepokoją się o sprawy, które są dla nich istotne personalnie. W zależności od osobowości, możesz martwić się o bycie odrzuconym, popełnienie błędu, nie osiągnięcie sukcesu, zachorowanie, czy też porzucenie. Co więcej możesz unikać sytuacji, które wywołują Twój niepokój lub też rekompensować lęk poprzez nadmierną kontrolę, dążenie do uzyskania aprobaty, dążenie do perfekcji. Twoje osobiste troski i styl radzenia sobie z lękiem mogą sprawić, że jesteś bardziej podatny na niepokój.

W jaki sposób leczenie może być pomocne?

W leczeniu GAD niezwykle przydatna jest terapia poznawczo-behawioralna oraz leczenie farmaceutyczne. Podczas sesji terapeutycznych, a także wykonując zlecone zadania domowe poznasz wiele technik obniżających niepokój. Przyjrzyjmy się niektórym z tych technik:

• Zmniejsz pobudzenie. Kiedy jesteś pobudzony istnieje większe prawdopodobieństwo odczuwania niepokoju. Sprawdź ile kofeiny (kawy, herbaty, napojów) i alkoholu pijesz. Terapeuta nauczy Cię technik oddychania oraz relaksacji, dzięki którym wpłyniesz na ogólny poziom pobudzenia. Medytacja i joga są często pomocne, jeśli chodzi o wyciszenie ciała i umysłu, również regularne ćwiczenia fizyczne mogą pomóc. Istnieje także wiele leków redukujących poziom pobudzenia.
• Rozpoznaj i stawiaj czoła lękom. Twój terapeuta będzie Ci towarzyszył w rozpoznawaniu specyficznych sytuacji, wrażeń i myśli, które Cię niepokoją. Zostaniesz poproszony o uszeregowanie tych obaw od najmniej do najbardziej niepokojących oraz wyjaśnienie czego dokładnie się boisz. Poprzez stopniową ekspozycję na te lęki, z pomocą terapeuty, zaczniesz zmieniać sposób w jaki doświadczasz danych sytuacji.
• Zmień sposób w jaki myślisz. Twój terapeuta pomoże Ci rozpoznać i zmienić negatywne myślenie. Być może odbierasz sprawy zbyt osobiście, myślisz o hipotetycznych sytuacjach, które nigdy się nie zdarzą czy też przewidujesz nadchodzącą katastrofę, która okazuje się być zwykłą niedogodnością. Wiele obaw opiera się o zasady takie jak „jeśli nie jestem idealny, to jestem całkowitym nieudacznikiem”, „jeśli ktoś mnie nie lubi, to dla mnie oznacza to katastrofę”. Inne zasady mogą mieć postać stwierdzeń: „muszę wiedzieć na pewno”, „nigdy nie powinienem czuć lęku”. Możesz nauczyć się stosowania technik terapii poznawczej, aby identyfikować i zmieniać sposób w jaki myślisz, tak aby stał się bardziej realistyczny i sprawiedliwy w stosunku do samego sobie.
• Naucz się radzenia sobie z niepokojem. Podobnie jak wiele osób martwiących się, możesz sądzić że twój niepokój chroni Cię i przygotowuje do pewnych sytuacji. Możesz nauczyć się jak rozróżniać produktywne martwienie się od niepokoju, który jest zupełnie bezproduktywny, jak akceptować ograniczenia i żyć z pewną dozą niepewności, jak cieszyć się chwilą obecną i jak patrzeć na własne obawy jak na „szum w tle”. Nauczysz się też, jak wyłączyć poczucie nagłego działania, przez które czujesz ciągłą presję.
• Rozwiń „inteligencję emocjonalną.” Wiele osób ma problemy z radzeniem sobie z własnymi emocjami. Często uważają, że emocje te są przytłaczające, będą trwać bez końca czy też zupełnie nie mają sensu. Życie nie polega na eliminowaniu emocji – trzeba nauczyć się z nimi żyć. Terapia poznawczo-behawioralna może pomóc Ci pogodzić się z emocjami, które nadają życiu znaczenie.
• Popraw swoje relacje. Twój niepokój może często wiązać się z konfliktami i nieporozumieniami w relacjach z innymi osobami. Terapia może pomóc w identyfikacji tych problemów, rozwoju skuteczniejszych sposobów myślenia o relacjach i aktywnego radzenia sobie z nimi. Komunikacja, słuchanie, asertywność, wspólne rozwiązywanie trudności i zwiększanie pozytywnych doświadczeń to aspekty, które mogą być istotną częścią Twojej terapii.
• Rozwiązuj problemy. Osoby, które nadmiernie się martwią często stwarzają problemy, które tak naprawdę nie istnieją, a unikają rozwiązywania tych trudności, na które mogą mieć wpływ. Wynika to z tego, że lęk opiera się na unikaniu doświadczania tego, co wywołuje niepokój. Twój terapeuta pomoże Ci stać się bardziej praktyczną, produktywną i rozwiązującą problemy osobą, co zwiększy Twoją pewność siebie w stosunku do potencjalnych problemów.

Leczenie farmakologiczne

Lekarz może przepisać różne leki w zależności od nasilenia GAD, jak również tego, czy równocześnie z tym zaburzeniem współistnieje depresja. Terapia poznawczo-behawioralna może wspomagać leczenie farmakologiczne. Benzodiazepiny i antydepresanty należą do grupy leków, które są przydatne w leczeniu omawianego zaburzenia lękowego. Powinny być jednak stosowane tylko po konsultacji z lekarzem, nigdy nie powinieneś przyjmować leków na własną rękę.

Jak skuteczne jest leczenie?

Leczenie GAD było w przeszłości trudne. Sytuacja zmieniła się około 10 lat temu i dziś wyniki uzyskiwane w przypadku GAD i innych zaburzeń lękowych są bardzo obiecujące. Nowsze formy terapii poznawczo-behawioralnej okazały się być skuteczne w przypadku chronicznego niepokoju.

Czego oczekujemy od Ciebie, jako Klienta?

Leczenie GAD wymaga regularnego udziału w terapii i chęci do wykonywania zadań domowych, które są pomocne w radzeniu sobie z niepokojem. Wielu Klientów odczuwa się lepiej również po zastosowaniu terapii farmaceutycznej, która powinna być jednak konsultowana z lekarzem.