Pokonaj zaburzenia odżywiania: Przecenianie wagi ciała i sylwetki - Moduł B1

Witamy w pakiecie informacji B dotyczącym pokonywania zaburzeń odżywiania. Jeśli trzymasz w ręku niniejszy artykuł prawdopodobnie interesujesz się tym, jak uporać się z problemami dotyczącymi kontrolowania jedzenia, wagi i sylwetki. Nasze pakiety informacji są zatem dedykowane dla ciebie.

Każdy pakiet jest podzielony na moduły zawierające informacje, karty pracy oraz proponowane ćwiczenia lub aktywności. Zalecamy, byś zapoznał się z poszczególnymi pakietami (oraz zawartymi w nich modułami) w sugerowanej kolejności, opracowując pakiet A przed rozpoczęciem pakietu B.

Pakiet A (Przejmij kontrolę…Zainicjuj zmianę) zawiera informacje o zaburzonym odżywianiu oraz oferuje strategie mogące pomóc w zmianie zachowań powiązanych z zaburzonymi nawykami kontroli żywienia i wagi.
Pakiet B (Posiadając kontrolę…Kwestie sposobu myślenia) prezentuje strategie, które pomogą ci zmienić zaburzone myśli dotyczące jedzenia i kontroli wagi.

Chcielibyśmy ciepło cię powitać w podróży ku nauce i zmianie. Ważne, byś wiedział, że pokonywanie zaburzeń odżywiania może wymagać trochę czasu, zwłaszcza jeśli twoje problemy trwają już dość długo np. kilkanaście lat. Bądź cierpliwy – to nie wyścig! Najlepiej pracować z poszczególnymi modułami w całości i konsekwentnie praktykować prezentowane przez nas strategie, aż do momentu, gdy poczujesz się pewny i gotowy do stawienia czoła kolejnym problematycznym aspektom twoich nawyków żywieniowych i kontroli wagi. W ten sposób będziesz w stanie umacniać pojawiające się zmiany.

Przypominaj sobie, by się nie poddawać i kontynuować pracę. Zrób wszystko, by wytrwać!

Niniejszy artykuł to pierwszy moduł Pakietu prezentującego informacje i strategie mające pomóc ci rozpocząć zmianę myśli powiązanych z zaburzeniami odżywania i nawyków kontroli wagi. Zalecamy, abyś nie rozpoczynał pracy z pakietem B, jeśli nie ukończyłeś Pakietu A, który zawiera strategie prowadzące do zmiany zaburzonych zachowań. Pakiety Informacji oraz moduły w nich zawarte są zaprojektowane do czytania w zaproponowanym porządku.

Jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć z powodu zaburzenia odżywiania, ważne byś porozmawiał z lekarzem pierwszego kontaktu, ponieważ istnieje wiele zdrowotnych komplikacji, które mogą wyniknąć z niezdrowo niskiej wagi, zbyt szybkiej utraty wagi lub też przeczyszczania się. Radzimy, abyś poszukał profesjonalnej pomocy w pracy nad zaburzeniami odżywiania.

Jeśli występują u ciebie jakiekolwiek ekstremalne zachowania kontroli wagi – nawet rzadko – również powinieneś spotkać się z lekarzem pierwszego kontaktu i wykonać podstawowe badania, jako że twoje zdrowie mogło ucierpieć. Takie ekstremalne środki to między innymi:

ekstremalne restrykcje w odżywianiu/poszczenie (i/lub gwałtowna utrata wagi)
przeczyszczanie się (prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych)
nadmierne ćwiczenia fizyczne.

Wprowadzenie

Witamy w Pakiecie Informacji B. W Pakiecie A opisaliśmy, w jaki sposób zaburzenia odżywiania są podtrzymywane oraz omówiliśmy automonitorowanie: regularne spożywanie posiłków i regularne ważenie, objadanie napadowe, przeczyszczanie i zdeterminowane ćwiczenia oraz zasady żywieniowe. Poznałeś strategie, które miały pomóc ci zmienić zachowania zaburzonego odżywania oraz kontroli wagi. Miałeś okazję ocenić swoje postępy oraz określić wszelkie przeszkody, które mogły stanąć na twojej drodze ku wyzdrowieniu. Jeśli jednak nie czytałeś jeszcze Pakietu A, sugerujemy, byś uczynił to teraz. Wszystkie pakiety zostały napisane tak, że jedynie opracowywanie ich w całości i w zaproponowanym porządku daje szansę na osiągnięcie efektów – informacje z każdego modułu nabudowują się na poprzednich, dzięki czemu oferują ci całkowite zrozumienie problematyki zaburzeń odżywiania oraz środków kontroli wagi, a także strategii wprowadzania zmian.

W niniejszym pakiecie informacji skupimy się na myślach i pojęciach, które podtrzymują zaburzenia odżywiania. Początkowo przyjrzymy się wzorcom myślenia. Zapewne pamiętasz, że w pierwszym module Pakietu A opisaliśmy koncepcję przyjrzenia się sobie z „lotu ptaka”. Poprzez prowadzenie zapisu spożywanego pożywienia stałeś się bardziej świadomy swoich myśli i uczuć. Chcemy, abyś mając już tę świadomość, zrobił na chwilę krok do tyłu i zadał sobie pytanie: „ Co się dzieje? Co muszę zrobić?”

W tym module przyjrzymy się dokładniej, jak ludzie zmagający się z zaburzeniami odżywiania przypisują niezwykle wysokie znaczenie kontrolowaniu jedzenia, wagi oraz sylwetki, a także jak uzależniają od tego poczucie własnej wartości. Pokażemy, jak prowadzi to do przeceniania znaczenia posiadania kontroli nad jedzeniem, wagą i/lub sylwetką oraz jak ta nadmierna koncentracja wraz z innymi czynnikami wpływają na podtrzymanie zaburzeń. Pokażemy też sposoby, na które można do tych problemów się odnieść – zarówno do przeceniania wagi/sylwetki/kontroli, jak i konsekwencji, które przecenianie to niesie.

Ocenianie własnej wartości

Ludzie cierpiący z powodu zaburzeń odżywiania nadmiernie przejmują się kontrolowaniem tego, co, ile i jak jedzą oraz jaka jest ich sylwetka i waga. Jak wpływa to na ich samoocenę i sposób widzenia siebie? Większość ludzi określa poczucie własnej wartości na podstawie wielu czynników np. związków, osiągnięć w szkole lub pracy, zainteresowań, czynności podejmowanych w czasie wolnym i innych zdolności. Swoje poczucie szczęścia mogą uzależniać od tego, jak wiedzie im się w ważnych dla nich obszarach życia. Przyjrzyjmy się przykładowi Marii.

Maria (21 lat) jest pracownikiem biurowym w firmie telekomunikacyjnej. Swój pokój w pracy dzieli z przyjacielem i od 2 lat spotyka się z pewnym chłopakiem, Jackiem. Maria i Jack grają w netball (rodzaj sportu podobny do koszykówki). Poza tym Maria uwielbia grać w piłkę nożną i należy do żeńskiego klubu. Rodzicie Marii są już starsi i Maria odwiedza ich regularnie. Jest też blisko ze swoją siostrą, choć rozmawiają ze sobą jedynie przez telefon, ponieważ siostra mieszka w innym stanie. Czasami Maria jest znudzona swoją pracą, jednak nie narzeka, ponieważ praca ta pomaga jej opłacać rachunki. Oszczędza też na daleką podróż z Jackiem oraz na jeden ze swoich celów przyszłości, którym jest pójście na uniwersytet. Maria często przejmuje się swoim wyglądem, ponieważ jest wysoka i wydaje się mieć „grube kości”. Uważa, że wygląda mało kobieco, ale Jack powtarza jej, że podoba mu się taka, jaka jest. Zobaczmy, jak Maria określa poczucie własnej wartości. Przedstawiamy to za pomocą wykresu tortowego, który pokazuje, jak ważne są dla Marii poszczególne sprawy w jej życiu.

Widzisz zatem, że najważniejszymi sprawami dla Marii są jej rodzina, chłopak i przyjaciele, sport oraz przyszłe cele – obszary te reprezentowane są na wykresie przez największe „kawałki tortu”. Podróże, praca oraz sylwetka ciała również są ważne, jednak Maria nie przypisuje im aż tak znaczącej wagi. Generalnie zatem wykresy ważnych obszarów w życiu, dla osób posiadających zróżnicowane zainteresowania, mogą mieć zbliżony wygląd do diagramu Marii. Oceniając poczucie własnej wartości będą oni brali pod uwagę także cechy osobowości jak uprzejmość, lojalność, chęć pomocy innym ludziom, poczucie humoru a także relacje z rodziną, przyjaciółmi, partnerem oraz umiejętności takie jak zdolności sportowe, kulinarne czy muzyczne oraz rozmaite osiągnięcia.

Osoby z zaburzeniami odżywiania mają tendencję, by uzależniać poczucie własnej wartości od swojej wagi, sylwetki oraz zdolności ich kontrolowania. Być może kiedyś posiadali oni również inne zainteresowania, jednak z biegiem czasu zaczęły one odgrywać coraz mniejszą rolę. Ich system samooceny mógł rozwinąć się poprzez określone doświadczenia życiowe oraz/lub wpływ rodziny, przyjaciół i mediów. W społeczeństwach zachodnich presja bycia chudym może być przekazywana za pośrednictwem programów telewizyjnych, filmów i czasopism lansujących szczupłych i atrakcyjnych aktorów/aktorki i modeli/lki, jak również reklamy dotyczące dietetycznych produktów i artykuły o dietach. Bycie szczupłym jest utożsamiane z byciem atrakcyjnym, pożądanym i odnoszącym sukcesy – krótko mówiąc z byciem wartościowym. Osoby cierpiące z powodu zaburzeń odżywiania są szczególnie podatne na przekazy tego typu. Dochodzą do przekonania, że będą wartościowe jedynie, gdy będą potrafiły kontrolować swoją wagę i sylwetkę tak, by być chudym – lub chociaż szczuplejszym niż są. Ta zdolność kontroli jedzenia, wagi i sylwetki zaczyna pochłaniać znaczny „kawałek tortu” i staje się nadzwyczaj istotna w ich życiu. Mają wówczas skłonność do oceniania własnej wartości w większości w oparciu o tę właśnie zdolność. Poniżej znajduje się przykładowy wykres tortowy dotyczący ważnych obszarów życiowych dla osób cierpiących na zaburzenia odżywiania.

Wykres ten pokazuje jak ludzie z zaburzeniami odżywiania skupiają się na jednym aspekcie swojego życia i od powodzenia w tym zakresie uzależniają poczucie własnej wartości. Podążanie tą drogą jest jednak bardzo ryzykowne! Jeśli oceniają swoją wartość przede wszystkim w oparciu o zdolność do kontrolowania swoich nawyków żywieniowych, wagi i sylwetki oraz mają problemy na tym polu, z dużym prawdopodobieństwem będą oceniać się negatywnie i uznają, iż nie mają żadnej wartości.

Kiedy ludzie uzależniają poczucie własnej wartości w znacznej mierze od jednego czynnika, wówczas kładą ogromny nacisk na daną sferę, by upewnić się, że odniosą w niej sukces. Dlatego też wcale nie zadziwia fakt, iż osoby cierpiące z powodu zaburzeń odżywiania tak dużą wagę przykładają do nawyków żywieniowych, wagi i sylwetki oraz tak bardzo starają się je kontrolować. Nie dziwi też, że często doświadczają huśtawek nastrojów, są poirytowani, cierpią na depresję lub odczuwają lęk oraz myślą o sobie w negatywny sposób. Jedynie, gdy uznają swoją sylwetkę i wagę za akceptowalną, mogą poczuć się szczęśliwi. Jednakże, nawet to uczucie może być tylko chwilowe, ponieważ potrzebują oni mieć pewność, że ich waga i sylwetka się nie zmieni!

Więcej opowiemy o tym w następnej sekcji, ale zanim do tego przejdziemy, zerknij na kartę pracy poniżej i zastanów się, jakie kwestie mogą być dla ciebie ważne w kontekście poczucia własnej wartości. Sporządź też własny wykres tortowy. Następnie zwróć uwagę na to, na jakiej podstawie budujesz poczucie własnej wartości.

Poczucie własnej wartości

Jakie obszary życia są dla ciebie ważne w kontekście poczucia własnej wartości?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Teraz uporządkuj te obszary/sprawy według ich ważności w kontekście poczucia własnej wartości. Jednym ze sposobów oszacowania ich ważności jest zadanie sobie pytania: „Jeśli w danej sferze dzieje się coś złego, jak bardzo mnie to przejmuje?”

Obszary, które są istotne dla mojego poczucia własnej wartości:

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

A teraz narysuj wykres tortowy dla swojego poczucia własnej wartości, nanosząc na nim poszczególne pozycje z powyższej listy.

Rozbudowywanie innych obszarów życia

Jeszcze raz spójrz na swój wykres tortowy poczucia własnej wartości. Które obszary życia są dla ciebie istotne w kontekście samooceny? Na ile kawałków dzieli się twój „tort”? Czy kontrolowanie nawyków żywieniowych, wagi i sylwetki obejmuje jeden kawałek? Czy kawałek ten jest znacznie większy od pozostałych? Jeśli tak, oznacza to, że właśnie od powodzenia w tym JEDNYM obszarze będzie przede wszystkim zależało u ciebie poczucie własnej wartości. Być może interesujesz się jeszcze innymi sprawami, jednak z czasem prawdopodobnie zaczęły one tracić na znaczeniu.

Jednym z ważnych i skutecznych sposobów zredukowania znaczenia przypisywanego sylwetce i wadze (oraz ich kontrolowaniu) jest rozbudowanie znaczenia innych obszarów życia – czyli powiększenie innych „kawałków tortu”. Gdy podejmiesz efektywne działania w tym kierunku, przekonasz się, że twoje życie staje się bardziej zrównoważone i z czasem poczujesz się zadowolony.

Skorzystaj z karty pracy znajdującej się w dalszej części modułu. Zacznij od określenia innych obszarów życia, które mogą być ważne z punktu widzenia twojej samooceny, jednak obecnie zajmują mniej miejsca na „torcie”. Następnie wybierz jeden z obszarów i pomyśl, jakie aktywności mógłbyś podjąć, by rozbudować znaczenie danego obszaru. A oto przykład:

Jessica zauważyła, że jej przyjaciele, hobby, praca i rodzina stanowiły obszary, które ustąpiły miejsca sylwetce i wadze. Zdała sobie sprawę, że przez ostatnie dwa lata kontaktowała się ze swoimi przyjaciółmi jedynie co kilka miesięcy, ponieważ obawiała się, że będą krytykować ją z powodu przybrania na wadze. Przyznała też, że nie grała na gitarze, nie robiła świec ani nie chodziła na spacery po plaży, choć były to aktywności, które uwielbiała. Zauważyła też, że praca nie przynosi jej radości i sporo czasu w pracy poświęcała na myślenie o jedzeniu i planowaniu posiłków. Zdecydowała więc, iż powróci do swoich hobby i zaplanowała, że w tym tygodniu dwa razy pogra na gitarze i znów zacznie robić świeczki. Pomyślała też, że zapyta swojego szefa, czy mogłaby zmienić trochę zakres obowiązków w pracy, tak, by praca znów była interesująca.

Zauważ, że w powyższym przykładzie Jessica zidentyfikowała 4 obszary życia, które mogłaby rozbudować. Jednakże na początek zdecydowała się zacząć pracę nad dwoma z nich. Z reguły rozważnie jest wprowadzać zmiany stopniowo, zaczynając od aktywności, z którymi jesteś w stanie sobie poradzić i z sukcesem je ukończyć. Nie poddawaj się od razu, jeśli będziesz miał trudności z wprowadzeniem pewnych działań w życie. Często, dopiero gdy podejmujesz próbę kilkakrotnie, zaczynasz czuć się pewnie i przyjemnie z powodu wykonywania danej aktywności oraz zaczynasz doświadczać poczucia sukcesu i satysfakcji.

Czasem zanim nawet podejmiesz jakąś aktywność, możesz przyłapać się na myśleniu, że w zasadzie nie masz na nią ochoty i starasz się odciągnąć ją w czasie. Ludzie często zwlekają z rozpoczęciem działania aż do momentu, gdy poczują się silnie zmotywowani. Ważne jednak, by mieć świadomość, iż motywacja może nie przyjść sama z siebie. Gdy zaś najpierw zaczniesz DZIAŁAĆ, wówczas motywacja pojawi się jako konsekwencja. Pamiętaj – AKCJA przed MOTYWACJĄ i wkrótce zobaczysz, że twoje życie stanie się zbalansowane, a ty nie jesteś już tak skupiony na jednym tylko obszarze życia.

Spróbuj każdego tygodnia zastosować nową Kartę Pracy dotyczącą rozbudowywania innych obszarów życia i planuj powtarzanie oraz dodawanie nowych aktywności. Po pewnym czasie być może zechcesz rozszerzyć i rozbudować kolejny obszar życia i wówczas również możesz sięgnąć po kartę pracy.

Rozbudowywanie innych obszarów mojego życia

Koncentrowanie się na jednym obszarze życia i staranie się, by w danym obszarze odnieść sukces prawdopodobnie nie sprzyja poczuciu szczęścia oraz umacnianiu wiary w siebie. Nie tylko kładziesz na siebie silną presję, by w określonym obszarze wszystko szło dobrze, ale też możesz stać się bardzo mocno skupionym na tym wycinku życia. Ważne, byś starał się rozbudowywać również inne sfery.

Najpierw określ jeden lub dwa obszary swojego życia, które chciałbyś rozbudować, a następnie zaplanuj aktywności, które mógłbyś w tym celu podjąć. Pomyśl o aktywnościach, które mogłyby zaangażować innych ludzi. W dalszej kolejności zastosuj skalę od 0 do 8 przedstawioną poniżej i oznacz jak silnego poczucia przyjemności oraz sukcesu doświadczasz PRZED oraz PO wykonaniu tych czynności. Jest to ważne, ponieważ bardziej prawdopodobne jest, iż powtórzysz aktywności, które przynoszą ci satysfakcję i przyjemność. Działania te nie tylko pomogą ci wzbogacić określone obszary życia, ale też podnoszą poczucie własnej wartości.

Czego oczekiwać od niniejszego Pakietu Informacji?

Niniejszy Pakiet Informacji jest kontynuacją Pakietu A, w którym przedstawiliśmy strategie mające na celu zmianę zachowań. Dalsza część Pakietu B obejmuje sposoby zmiany myśli powiązanych z zaburzonymi nawykami kontroli jedzenia i wagi.

Jeśli przeczytałeś już ten moduł i czujesz się gotowy, by przejść dalej i kontynuować pracę nad zaburzonymi myślami, możesz teraz zapoznać się z następnymi modułami. Poszczególne moduły zostały zaprojektowane tak, by pracować z nimi w zaproponowanym porządku. Zalecamy zatem, abyś zapoznawał się z modułami w takiej kolejności, w jakiej występują i ukończył jednej moduł przed rozpoczęciem następnego. Wierzymy, że w ten sposób zmaksymalizujesz korzyści, które może przynieść ci praca z niniejszym pakietem informacji.

Podsumowanie modułu

Niniejszy moduł to pierwsza część Pakietu Informacji B, który kontynuuje problematykę Pakietu A. W poprzednim pakiecie pomogliśmy ci zmienić zachowania związane z zaburzonymi sposobami kontroli jedzenia i wagi. W tym pakiecie zaś pomożemy ci zmienić myśli.
Osoby cierpiące z powodu zaburzeń odżywiania przypisują niezwykle wysoką wagę do kontroli jedzenia, wagi i/lub sylwetki i na tej podstawie określają swoją samoocenę.
W rezultacie łatwo im stać się skoncentrowanymi na myśleniu o jedzeniu, sylwetce i wadze. Służy to podtrzymywaniu sposobu, w jaki siebie oceniają tzn. w zależności od powodzenia w kontrolowaniu jedzenia, wagi i sylwetki.
Ważne, by osoby z zaburzeniami odżywiania rozbudowywały inne (niezwiązne z jedzeniem, wagą lub sylwetką) obszary życia.

Czego dowiedziałem się z niniejszego modułu?

Pomyśl o tym, czego dowiedziałeś się czytając niniejszy moduł oraz o każdej informacji, radzie czy strategii, którą chciałabyś zapamiętać. Zapisz je poniżej, abyś później mógł się do nich odwołać.

Pomyśl o tym, jak mógłbyś wykorzystać informacje, które nabyłeś. Zapisz poniżej pomysły na ich zastosowanie.

Tekst opublikowano za zgodą Centre for Clinical Interventions of the North Metropolitan Health Service, źródło, tłumaczenie:. Joanna Romanowska.

Zachęcamy do zapoznania się z pozostałymi częściami z pakietu B dotyczącymi zaburzeń odżywiania:

Udostępnij