Czym jest depresja?
Większość osób, doświadczających symptomów depresji, może zastanawiać się, czy rzeczywiście dzieje się z nimi coś złego. Jednym w typowych uczuć jest lęk przed popadaniem w szaleństwo. Niestety, reakcja otoczenia zbyt często sprowadza się do niezbyt pomocnej porady w stylu “Weź się w garść”.
Nawet jeśli doświadczasz uczucia osamotnienia, pamiętaj, że sporo osób na co dzień zmaga się z depresyjnymi nastrojami. Według szacunkowych danych, 1 na 4 osoby regularnie doświadcza objawów depresji na pewnym etapie życia.
Problemy tego typu mogą dotknąć każdego – niezależnie od wieku. Nie ma znaczenia, czy cierpiąca na depresję osoba jest ekstrawertyczna/introwertyczna, otwarta/nieśmiała, młoda czy starsza. Nieistotna jest tu płeć czy status społeczny. Wszystkie wymienione czynniki nie mają wpływu na to, czy zachorujemy na depresję. Wielu z nas jest na nią podatnych, więc nie jesteś sam.
Słowa depresja używamy na co dzień, aby opisać uczucia smutku, frustracji, rozczarowania czy apatii. Istnieją jednak trzy zasadnicze różnice między codzienną “deprechą” a “depresją”, opisywaną przez klinicystów:
→ Depresji właściwej doświadczamy bardziej intensywnie → Czas trwania klinicznej depresji jest dłuższy niż dwa tygodnie → Poważna depresja znacznie zaburza codzienne funkcjonowanie
W poniższym module słowo depresja odnosi się do klinicznego zaburzenia, tzw. depresji właściwej.
Zespół depresyjny
Możemy rozumieć depresję jako połączenie zdarzeń, zachowań czy uczuć, które często – lecz nie zawsze – występują razem, nakładając się na siebie. Możemy uznać zespół depresyjny za konstelację uczuć czy zachowań, wspólną osobom nań cierpiącym. Możesz zdać sobie sprawę, że zauważasz u siebie część – lub wszystkie te uczucia czy zachowania. To różnice indywidualne determinują, w jaki sposób – i jak bardzo – przeżywamy depresję. Jej objawy omówione są szerzej w kolejnej części modułu.
Nastrój
Depresję określa się jako zaburzenie samopoczucia. Osoby depresyjne opisują spadek nastroju, trwający dłużej niż dwa tygodnie. Ofiary łagodniejszych zaburzeń mogą doświadczać poczucia przygnębienia. Ich nastrój, polepszony pozytywnym przeżyciem, może gwałtownie spaść pod wpływem drobnego rozczarowania. W poważniejszych przypadkach obniżony nastrój utrzymuje się przez cały dzień, niezależnie od miłych doświadczeń. Może on ulegać zmianom w ciągu dnia – od gorszego rano do względnie dobrego popołudniu – to “codzienne zróżnicowanie” często towarzyszy poważniejszym z depresyjnych zaburzeń.
Oprócz smutku, uczucia typowe dla depresji to: → Niepokój → Poczucie winy → Obniżone poczucie własnej wartości
Rozmyślanie
Osoby cierpiące na depresję może łączyć sposób postrzegania siebie i świata. Ich poczucie własnej wartości jest znacznie obniżone, podobnie jak pewność siebie. Koncentrując się na własnym złym samopoczuciu, uznają świat za okropne miejsce, przytłaczające ich poczuciem beznadziejności.
Fizyczny aspekt depresji
Niektórzy chorzy mogą zauważyć u siebie fizyczne objawy depresji:
→ Zmiana sennych przyzwyczajeń. Chorzy mogą mieć problem z zasypianiem, mogą budzić się w trakcie nocy (a rano już nie) – niektórzy doświadczają również trudności z nadmierną sennością.
→ Zaburzenia wagi i apetytu – jego brak prowadzi naturalnie do chudnięcia, jednak część chorych podczas depresji je więcej i przybiera na wadze.
→ Obniżenie aktywności seksualnej
→ Spadek poziomu energii i motywacji do wykonywania codziennych czynności. Cierpiący na depresję niekiedy “odpuszczają sobie” czynności sprawiające im wcześniej radość, czego przyczyną jest wszechogarniająca apatia
Interakcje z innymi ludźmi
Jednym z przedmiotów zmartwień cierpiących na depresję są ich relacje z innymi. Związki z rodziną i bliskimi nie są już dla nich źródłem szczęścia czy satysfakcji. Mogą czuć się niekomfortowo wśród innych ludzi, zwłaszcza większej grupy. Mimo poczucia osamotnienia niechętnie wychodzą z inicjatywą kontaktu, nawet jeśli mają taką okazję.
Depresja a Ty
Jakich objawów depresji doświadczasz?
Zapisz je na następnej stronie, w Arkuszu Symptomów Depresji. Poniższe pytania mogą pomóc Ci je zidentyfikować: → Co zmienia się w moim życiu podczas depresji? → Czy zachowuję się inaczej w jej trakcie? → Jak zmienia się mój sposób spostrzegania siebie, innych i przyszłości? → Czy inni dostrzegają zmiany w moim zachowaniu? Jeśli tak, to jakie?
Arkusz Symptomów Depresji
Takie objawy możemy podzielić na 3 rodzaje. Pierwszy z nich, fizjologiczny, obejmuje reakcje cielesne, np. bezsenność, obniżony apetyt. Druga grupa to objawy poznawcze (np. myśli samobójcze) i afektywne (emocje), np.: poczucie beznadziejności, smutek, płacz. Ostatnia kategoria to zachowanie, np. pozostawanie w łóżku, unikanie innych ludzi i wychodzenia z domu.
A czego Ty doświadczasz, gdy jesteś w depresji?
|
Somatyczne/fizjologiczne |
Poznawcze/afektywne |
Behawioralne |
Przyczyny depresji
Powinniśmy pamiętać, że przyczyną depresji jest nie pojedynczy czynnik, ale ich wzajemne oddziaływanie. Możemy podzielić je na dwie obszerne kategorie – biologiczne i psychologiczne. Podczas depresji wpływają one na siebie wzajemnie, ale sposób działania może różnić się, w zależności od jednostki.
Czynniki biologiczne
To geny, hormony i substancje chemiczne mózgu zaliczamy do czynników wpływających na przebieg depresji:
Czynniki genetyczne
Depresja niekiedy dotyka członków jednej rodziny, z czego możemy wywnioskować, że gen odpowiedzialny za depresję jest dziedziczny. Jednakże niektórzy dziedziczą jedynie wzmożoną podatność na chorobę, a nie ją samą – osoby z takim genem przez całe życie mogą nie otrzeć się o depresję.
Hormony
Badania wykazały, że podczas depresji dochodzi do zmian hormonalnych w mózgu. Przed i w trakcie depresji przechodzi przez serię zmian, co wpływa na poszczególne jego części. W rezultacie dochodzi do niedostatecznej lub nadmiernej produkcji określonych hormonów. W tym przypadku skuteczna może okazać się kuracja lekami.
Substancje chemiczne (neurotransmitery)
Neurony komunikują się między sobą dzięki określonym substancjom chemicznym – neurotransmiterom. Uważa się, że podczas depresji aktywność jednego lub więcej neurotransmiterów jest obniżona – to z kolei zakłóca pracę fragmentów mózgu odpowiedzialnych min. za sen, apetyt, libido, a być może i nastrój. Obniżenie aktywności neurotransmiterów skutkuje zakłóceniami komunikacji między neuronami, co wyjaśnia typowe objawy depresji. Wiele antydepresantów zwiększa ilość neurotransmiterów w mózgu.
Czynniki psychologiczne
Myślenie
Wiele wzorców myślowych utożsamianych jest z depresją. Zawierają one: → nadmierną koncentrację na negatywnych zdarzeniach → branie odpowiedzialności za złe rzeczy, a za dobre nie → posiadanie sztywnych reguł, jak “powinno się” zachowywać
→ poczucie, że zna się krytyczne, nieprzyjazne myśli innych ludzi
Strata
Czasami ludzie doświadczają straty, co może być jedną z przyczyn depresji. Poczucie straty może dotyczyć śmierci czy odejścia bliskiej osoby, zwolnienie z pracy, zerwanie przyjaźni, utratę reputacji czy wsparcia.
Poczucie porażki
Niektórzy uzależniają swoje szczęście od osiągnięcia konkretnych celów, jak np. zdobycie określonego wyniku na egzaminie, otrzymanie wymarzonej pracy, uzyskanie premii czy znalezienie swojej drugiej połówki. Jeśli nie uda im się osiągnąć tego, co zamierzone, mogą uznać, że zawiedli samych siebie – co może spowodować lub nasilić depresję.
Stres
Nagromadzenie stresujących wydarzeń również może być przyczyną depresji. Przez takie wydarzenia rozumie się brak pracy, problemy finansowe, kłopoty w relacjach z rodziną i przyjaciółmi, choroby, czy nagłą zmianę w jakości życia.
Podsumowanie
Nie jesteśmy w stanie zmienić odziedziczonych genów, możemy jednak pokonać depresję lub jej zapobiec. Oprócz poleconych przez lekarza leków można stosować inne sposoby na ucieczkę od choroby. Psychologiczne leczenie depresji omawiamy szerzej na kolejnych stronach.
Psychoterapia depresji
Depresję można leczyć farmakologicznie (antydepresantami), terapią szoku elektrycznego lub psychoterapią. Zachęcamy do odwiedzin u lekarza specjalisty lub psychologa celem uzyskania szczegółowym informacji, których nie omawiamy w poniższym module.
Poniżej krótko omówimy dwa typy terapii, sprawdzające się w większości przypadków. W tekście napotkasz wyrażenia typu: “najlepsza praktyka”, “praktyka oparta na dowodach”, “leczenie oparte na dowodach”, “terapia poparta dowodami” – te wyrażenia odnoszą się do sprawdzonych terapii o potwierdzonej skuteczności. Poparte dowodami terapie, stosowane w leczeniu depresji to behawioralna i poznawcza.
Terapia poznawcza
Jej celem jest uświadomienie chorym, że mogą kierować własnym nastrojem przez zmianę swoich myśli i przekonań. Cierpiący na depresję myślą negatywnie o sobie, własnym życiu i przyszłości, co dodatkowo pogarsza ich samopoczucie. Terapia poznawcza koncentruje się na odkryciu i wyeliminowaniu szkodliwych myśli i wypracowaniu tych konstruktywnych. Cechuje ją strukturalizacja, ograniczenie w czasie i koncentracja na “tu i teraz”. Ta forma leczenia depresji jest skuteczna, gdy pacjenci są w stanie wyćwiczyć umiejętności uczone ich w trakcie terapii.
Terapia behawioralna
Cierpiący na depresję mogą czuć się apatycznie lub być pozbawieni motywacji. Unikają wychodzenia z domu i interakcji z innymi ludźmi – tracą przez to okazję do poprawy nastroju. Celem tej terapii jest rozpoznanie i zmiana aspektów zachowania, mogących utrwalić lub pogłębić depresję. Niektóre behawioralne strategie obejmują wyznaczanie celów, rozplanowywanie czasu, trenowanie kompetencji społecznych i ustrukturalizowane rozwiązywanie problemów.
Podsumowując…
Te dwa typy terapii sprawdzają się w większości przypadków – często to ich kombinację oferuje się cierpiącym na depresję. Ten pakiet informacyjny opisuje przede wszystkim poznawcze i behawioralne aspekty depresji, zawiera również sugerowane sposoby zapanowanie nad nastrojem.
Podsumowanie modułu
→ Około 20% populacji doświadcza depresji, rozumianej jako zaburzenie nastroju
→Objawy depresji obejmują pogorszenie samopoczucia, obniżenie poziomu energii, negatywne myślenie, tendencję do dłuższego snu, unikanie aktywności społecznej
→ Przyczyną depresji jest nie jedna rzecz, a połączenie psychologicznych i biologicznych czynników.
→ Czynniki biologiczne zawierają: geny (historię rodziny), hormony i neuroprzekaźniki. Psychologiczne zaś – schematy myślenia, radzenie sobie z poczuciem straty, stresujące wydarzenia życiowe.
→ Istnieją liczne sposoby leczenia depresji, zarówno psychologiczne, jak i farmakologiczne.
→ Najbardziej rozpowszechnione terapie to poznawcza i behawioralna – lub ich połączenie.
Tekst opublikowano za zgodą Centre for Clinical Interventions of the North Metropolitan Health Service, źródło, tłumaczenie: Helena Nowicka.
